پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,219 |
| تعداد مقالات | 10,473 |
| تعداد مشاهده مقاله | 20,219,772 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 13,910,012 |
بررسی ریشه شناختی چند جای نام در گویش بوشهری | ||
| فصلنامه علمی - پژوهشی زبانشناسی اجتماعی | ||
| دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، مهر 1403، صفحه 1-15 اصل مقاله (797.77 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/il.2024.1501 | ||
| نویسندگان | ||
| فرخ حاجیانی1؛ خیرالله محمودی* 2 | ||
| 1دانشیار فرهنگ و زبانهای باستانی، دانشگاه شیراز، شیراز ، ایران | ||
| 2دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||
| چکیده | ||
| جای نام، واژه ای است برای نامیدن مکان و یا موقعیت جغرافیایی خاص. علمی که به بررسی و مطالعۀ نامهای جغرافیایی می پردازد، جای نام شناسی نام دارد. جای نام شناسی شاخه ای از زبان شناسی است که از دیدگاه درزمانی و هم زمانی به بررسی علمی جای نام ها می پردازد. جاینامها، بخش مهمی از میراث زندۀ فرهنگی کشور به شمار می‌روند و مجموعۀ بزرگی از واژگان هستند و در طی سده‌ها پدید آمده‌اند. جای نام ها به عنوان واحدهای زبانی در معرض دگرگونی‌هایی هستند که در حوزۀ زبان رخ می‌دهد. بررسی آن‌ها از دیدگاه زبانشناسی و تاریخی می‌تواند ما را در به دست آوردن آگاهی‌های تاریخی از زبان و فرهنگ مردم ساکن در آن ناحیه یاری دهد. هدف این مقاله بررسی ریشهشناسی چند جای نام، با استفاده از منابع و نظریههای متخصصین و صاحبنظران آلمانی و آمریکایی زبانهای باستانی ایران (فارسی باستان، اوستایی و دورۀ میانه)، در استان بوشهر است. روش انجام این تحقیق ترکیبی از روش تحقیق میدانی و توصیفی–تحلیلی است. از ابزاری مانند ضبط صوت، پرسش نامه و مصاحبه استفاده شده است و پیکره‌های زبانی شامل واژگان است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که این جای نام ها از عناصر محیطی بومی شکل گرفته‌اند. آب جای‌نام، گیاه جای‌نام، زیست جای‌نام و یاد جای‌نام در این جای نام ها، نقش مهمی ایفا می‌کنند. از نظر ساخت واژه (مورفولوژی، صرف) به جای نام های بسیط، مشتق و مرکب تقسیم می‌شوند. پسوند یک عنصر سازندۀ کلیدی در این جاینامها است. از نظر ساخت اشتقاقی، این جای نام ها ریشه در زبانهای باستانی و میانۀ ایرانی دارند. این جای نام ها دچار دگرگونی آوایی و واجی از دورۀ باستان به میانه و نو (گویش) شده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جای نام‌ها؛ جای نام شناسی؛ گویش‌های بوشهری؛ ریشهشناسی؛ زبانشناسی تاریخی. دگرگونی آوایی؛ فارسی میانه و باستان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Etymological Study of Some Toponyms in Bushehri Dialect | ||
| نویسندگان [English] | ||
| farrokh hajiyani1؛ Khairollah Mahmoudi2 | ||
| 1Assistant Professor of Ancient Culture and Languages, Shiraz University, Shiraz, Iran | ||
| 2Assistant Professor of Persian Language and Literature, Shiraz University, Shiraz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Toponymy is a term used for naming a place or a special geographic feature. It is the scientific study of geographic names. Toponymy is a branch of linguistics which scientifically studies place names from synchronous and diachronic point of view. Considered as an important part of cultural heritage, Toponyms, as linguistic units, are prone to changes that occur in the realm of linguistic. Thus, an examination of toponyms from the perspective of historical linguistics makes a great contribution to our historical knowledge of the language and culture of the people living in that area. This study was conducted to study, in an etymological way, several toponyms in the Bushehri dialect. The method employed to carry out this research is a combination of field research and descriptive-analytical one. Moreover, the tools deployed included voice recorders, questionnaires, and interviews, wherein the language structure was made up of vocabulary. The results reveal that these toponyms emanated from indigenous environmental elements. Hydronyms (i.e., place-names derived from water), Phyto-toponyms (i.e., place-names derived from plants), Zootoponyms, and Memotoponyms play an important role in these toponyms. In terms of morphology, instead of simple names, they are divided into derivatives and compounds. Suffixes are a key component of these toponyms. Moreover, concerning derivative constructions, these toponyms are rooted in Iran''s ancient and middle languages. Such toponyms have undergone phonetic, phonological changes, and dialectal changes from ancient times to the Middle Ages. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Toponym, Bushehri Dialect, Etymology, Historical Linguistics, sound change, Middle and Old Persian, sociolinguistics | ||
| مراجع | ||
|
الف) منابع فارسی
آرلاتو، آنتونی (1384). درآمدی بر زبانشناسی تاریخی. ترجمۀ یحیی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
آلیانی، مریم. (1390). بررسی کلان جای‌نام‌‌های استان گیلان. پایان نامه‌ی چاپ نشده کارشناسی ارشد فرهنگ و زبانهای باستانی، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابوالقاسمی، محسن. (1374). ریشهشناسی (اتیمولوژی). تهران: ققنوس.
ــــــــــــــــــ. (1383). دستور تاریخی زبان فارسی. چاپ چهارم، تهران: سمت.
احدیان، محمدمهدی. (1388). بررسی ریشهشناختی دو جای‌نام در استان همدان. مجلۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 15، صص 159-174.
احدیان، محمدمهدی و رحمان بختیاری. (1388). «درآمدی بر جای‌نام شناسی ایران». جستارهای ادبی، شماره 165، صص 189-199.
احدیان، محمدمهدی. (1389). بررسی ساختار صرفی جای‌نام‌‌های استان همدان. مجلۀ زبان و زبان شناسی، شماره 12، صص 129-150.
افشار سیستانی، ایرج. (1382). پژوهش در نام شهرهای ایران. تهران: روزنه.
باستانی راد، حسن و دل آرا مردوخی. (1392). گونه‌شناسی جای نام ها در جغرافیای تاریخی ایران. مجلۀ پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، شماره 12، صص 21-50.
بختیاری، رحمان. (1390). ریشۀ عامیانۀ جای‌نام‌‌های ایران، جعل تاریخ و هویت، مجلۀ زبان پژوهی، شماره 15، صص 25-50.
بویر، علی. (1399). «تأثیر پدیده‌های جغرافیایی در نامگذاری روستاهای استان آذربایجان غربی». مجلۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، سال 6، شماره 2، صص 23-46.
بلومفیلد، لئونارد. (1379). زبان. ترجمۀ علی محمد حق شناس، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ترقی اوغاز، حسنعلی. (1372). «نقد کتاب مبانی توپونیمی و نگاهی به توپونیمیهای ایران». زبانشناسی، سال 17، شماره 2، صص 137-145.
چکنگی، علیرضا. (1378). فرهنگنامه تطبیقی نامهای قدیم و جدید مکان‌های جغرافیایی ایران و نواحی مجاور. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
حسن دوست، محمد. (1399). فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، 5 جلد .تهران: ماهریس.
ذاکری، مصطفی. (1372). «اشتقاق عامیانه و واژه‌سازی تفننی». مجموعه مقالات زبان فارسی و زبان علم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
رضایتی کیشه خاله، محرم و شهناز ملیحی کمر. (1395). «بررسی جای‌نام‌‌های بخش اسالم شهرستان تالش». مجلۀ پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی، سال 6، شماره 11، صص 97-114.
رفاهی علمداری، فیروز. (1380). مبانی توپونیمی و نگاهی به توپونیمیهای ایران. تهران: سازمان نقشه‌برداری کشور.
سبزعلیپور، جهاندوست (1396). «تأملی بر جای نام شناسی منطقۀ تات زبان شاهرود خلخال». مجلۀ زبان فارسی و گویش‌های ایران، سال 2، شماره 3، صص 163-184.
سلامی، عبدالنبی(1381 )، فرهنگ گویش دوانی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
شارق، سونیا. (1385). بررسی تاریخی زبان شناختی نام شهرها و مکان‌های کهن استان فارس. پایان نامۀ چاپ نشدۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبانهای باستانی، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
طامه، مجید. (1399). اسم مکان‌های بی نشان در ساخت کلان نام های ترکیبی ایران و کاربرد آن. مجلۀ زبان شناسی گویش‌های ایران، سال 5، شماره 1، صص 1-24.
غلامی، سهراب (1400).بررسی زبانشناسی گویش تنگسیری (بوالخیر): آواشناسی، ساختواژه، نحو، ریشه شناسی و کنکاش در واژگان منتخب.پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
فرهوشی، بهرام. (1358). فرهنگ فارسی به پهلوی. چ 2، تهران: دانشگاه تهران.
فره وشی،بهرام (1382). کارنامۀ اردشیر بابکان. چ 2، تهران: دانشگاه تهران.
کسروی، احمدی. (1345). مجموعۀ زبان پاک، آذری یا زبان باستانی آذربایگان، نامهای شهرها و دیه های ایران. به کوشش عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس.
کنین، عبدالحسین. (1391). جغرافیای استان بوشهر. تهران: آینۀ کتاب.
مولایی، چنگیز. (1398). راهنمای زبان فارسی باستان. تهران: آوای خاور.
ــــــــــــــ. (1399). فرهنگ زبان فارسی باستان. تهران: آوای خاور.
نوبان، مهرالزمان. (1376). نام مکان‌های جغرافیایی در بستر زمان. تهران: ما.
ب) منابع انگلیسی، آلمانی، فرانسه و روسی Abaev, V.I. (1958-1995). Istoriko-, etimologicheski Solvar osetinskogo Yazyka,I-V., Moskva-Leningrad. Assadorian, A. (2017). On the systematic classification of Iranian toponyms. American Journal of Linguistics, 5(3), 51-56. Bailey, H. W. (1979). Dictionary of Khotan Saka. Cambridge. Bartholomae, C. (1904). Altiranisches Wörterbuch. Strassburg. Benveniste, É. (1940). Textes Sogdiens. Paris. Benzing, J. (1983). Chwaresmischer Wortindex, mit einer Einleitung von. H. Humbach, herausgegeben von Z. Taraf. Wiesbaden. Beyhani,S(2004).Die Sprache der Meder. Zurich. Boyce, M. (1977). A word-list of Manichaean Middle Persian and Parthian. In: Acta Iranica, 9a, Téhéran – Liége – Leiden. Brandenstein, W., & Mayrhofer, M. (1964). Handbuch des Altpersischen. Wiesbaden. Durkin-Meisterernst, D. (2004). Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian. Belgium. Eilers,W. (1976).Westiranische Mundarten.Wiesbaden. Elfenbein, J. (1990). An Antology of Classical and Modern Balochi Literature.Wiesbaden. Gershevitch, I., A. (1954). A grammar of Manichean Sogdian. Oxford. Gershevitch, I., A. (1985). Philologia Iranica. Wiesbaden. Gharib. B. (1995). Sogdian Dictionary. Tehran: Farhangan. Ghilain, A. (1939). Essai Sur La Langue Parthe. Louvain. Gignoux, P. (1972). Glossaire des inscriptions pehlevies et parthes. London. Hinz, W. (1973). Neue Wege im Altpersischen. Wiesbaden, London. Hinz, W. (1975). Altiraniches Sprachgut der Nebenuberliefeirungen Wiesbaden, Hinz, W., & Koch, H. (1987). Elamisches Wörterbuch. Berlin. Horn, P. (1893). Grundriss der Neu Persischen Etymologie. Strassburg. Hübschmann, H. (1895). Persische Studien. Strassburg. Hübschmann, H. (1895 – 1897). Armenische Grammatik. Leipzig. ǰâmâsp-Asânâ, H.D.J., & West, E.W. (1887) shikand- Gumânik viǰiâr. Bombay. Jackson, H. (2002). Lexicography: An introduction. Routledge. London and New York. Kipfer. B.A. (1984). Workbook of Lexicography. Exeter. Mackenzie, D. N. (1990). A concise Pahlavi dictionary. Oxford. Mann, O. (1910). Die Mundarten der Lurstämme im südwestlichen Persien. Berlin. Mayrhofer, M. (1956 – 1980). Kurzgefaβtes Etymologisches wörterbuch des Altindischen, I-IV, Heidelberg. Mayrhofer, M. (1986 – 2001). Etymologisches wörterbuch des Altindoarischen, I, III, Heidelberg. Morgenstierne, G. (1927). An etymological vocabulary of Pashto. Oslo. Morgenstierne, G. (1974). Etymological vocabulary of Shugni group. Wiesbaden. Morgenstierne, G. (2003). A New etymological vocabulary of Pashto. Wiesbaden. Nyberg, H. S. (1931). Hilfsbuch des Pehlevi, vol. II: Glossary. Uppsala. Nyberg, H. S. (1974). A manual of Pahlavi, vol. II: Glossary. Wiesbaden. Oxford Dictionary (2004). Concise Oxford English dictionary. Oxford University Press. Pokorny, J. (1994). Indogermanisches Etymologisches wörterbuch, I-II, Tübingen – Basel. Schmitt, R. (2014). Wörterbuch der Altpersischen Inschriften der Achaimeniden. Wiesbaden. Sims –Williams, N. (2007). Bactrian Documents. Londonn. Sims –Williams, N. (2016). A dictionary: Christian Sogdian. Syriac and English. Wiesbaden. Tafazzoli, A. (1991). Some Isfahani words, in R.E. Emmerick, D. Veber, & F. am Main Corolla (Eds.). Iranica. Bern. Tavernier, J. (2007). Iranica in the Achaemenid Period. Leuven. Turner, R. (1966). A comparative dictionary of the Indo-Aryan Languages. London. Vahmann, F., & Asatrian, G. S. (1988). Westiranische Mundarten, I- III. Wiesbaden – Stuttgart. Vahmann, F., & Asatrian, G. S. (1987 – 1991). West Iranian dialect materials I-II. Copenhagen. Walde, A. (1927 – 1932). Vergleichendes wörterbuch der Indogermanischen Sprachen, I-III. Berlin – Leipzig. Walde, A. J. B. H. (1982). Lateinisches Etymologisches Wörterbuch, I-III. Heidelberg.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,459 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 190 |
||