پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 46 |
| تعداد شماره‌ها | 1,226 |
| تعداد مقالات | 10,524 |
| تعداد مشاهده مقاله | 20,817,717 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 14,188,504 |
«ضرب ده‌دشت»؛ معرفی مسکوکات صفوی نویافته‌ای از ضرابخانة مهجور ناحیة کهگیلویه | ||
| پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران | ||
| دوره 13، شماره اول، پیاپی 25، پاییز و زمستان 1403، اردیبهشت 1404، صفحه 137-150 اصل مقاله (565.01 K) | ||
| نوع مقاله: pajoheshi | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/lhst.2025.73254.2964 | ||
| نویسنده | ||
| سید رضا حسینی* | ||
| دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| «ده‌دشت»، شاخص‌ترین شهر ناحیة کهگیلویه (واقع در جنوب‌غربی ایران) می‌باشد که طی حیات چندصدسالة خود، همواره دارای پیوستگی جغرافیایی و پیوند تاریخی عمیقی با جنوب‌شرقی خطة خوزستان (خصوصاً شهر بهبهان) بوده است. علی‌رغم اهمیت راهبردی ده‌دشت و نقش تعیین‌کننده‌ای که این شهر در برخی تحولات سیاسی جنوب‌غربی ایران طی قرون اخیر داشته، هنوز تتبع خاصی در باب تاریخ سکه‌زنی آن، توسط پژوهشگران صورت نگرفته است؛ چنانکه در اکثر قریب به اتفاق منابع سکه‌شناسی، هیچگونه اشاره‌ای به فعالیت ضرابخانة ده‌دشت طی دوران اسلامی نشده است؛ لیکن چندی پیش، 9 قطعه مسکوک بسیار نادر از دارالضرب مذکور یافته و توسط یک وبگاه تخصصی معرفی گردیده‌اند که همگی متعلق به نیمة نخست «عصر صفویه» (1135-907 ق) هستند. نگارندة پژوهش حاضر، مصمم می‌باشد تا به روش توصیفی-تحلیلی، با معرفی سکههای مذکور و تبیین اصلی‌ترین ویژگیهای آنها، اهمیت ضرابخانة ده‌دشت و دلایل فعالیتش طی بخشی از سدة دهم هجریقمری را روشن نماید. یافته‌های ما بیانگر آن است که مسکوکات نامبرده، از جنس نقره، به وزن حدوداً یک مثقال، با ارزش اسمی «دو شاهی» (= یک محمودی) و مضروب در سنة 949 ق یعنی مقارن با اواسط دوران سلطنت «شاه طهماسب اول» می‌باشند. شواهد تاریخی، مبین تولید سکههای فوق در حوالی زمان سرکوب والی وقت دزفول و مقارن با حضور لشکریان شهریار صفوی در نزدیکی کهگیلویه است؛ لذا ده‌دشت به‌عنوان اصلی‌ترین شهر ناحیة مزبور، بهترین گزینه برای استقرار ضرابخانه‌ای موقت به‌منظور تأمین بخشی از نقود مورد نیاز سپاهیان شاه بوده است؛ بنابراین شماری مسکوک سیمین صفوی با درشت‌ترین بهای رایج، در قصبة کهگیلویه ضرب گردیده‌اند که مندرجات جمیع آنها به خط نسخ و شامل «نام سلطان وقت»، «اسامی ائمة اطهار» (علیهم‌السلام) و «شهادات ثلاثه» یا صرفاً «علی ولی الله» بوده است تا سکههای مذکور علاوه بر کارکرد پولی خود، خبر اعادة حاکمیت سلسلة شیعی صفویه بر صفحات جنوب‌غربی ایران را نیز به اطلاع عموم برسانند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سکه؛ ده‌دشت؛ شاه طهماسب اول؛ کهگیلویه؛ شهادات ثلاثه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| “Struck in Deh Dasht”, An Introduction to Safavid Coins Newly Discovered from the Abandoned Mint of Kohgiluyeh Region | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Seyed Reza Hosseini | ||
| Ph.D Student of History of Iran (Islamic Period), Kharazmi University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| A B S T R A C T As the most prominent city in the Kohgiluyeh region (located in southwestern Iran), “Deh Dasht” has always maintained a geographical and historical connection with the southeastern parts of Khuzestan (particularly the city of Behbahan), throughout its centuries-long history. Despite Deh Dasht’s strategic importance and its decisive role in certain political developments in southwestern Iran in recent centuries, no dedicated research has been conducted on its coinage history and there is no reference to the activity of Deh Dasht Mint during the Islamic era in most numismatic sources. However, 9 extremely rare coins from the mentioned mint were recently discovered, all dating back to the first half of the “Safavid Era” (AH 907–1135), and introduced by a specialized website. This author seeks to adopt a descriptive-analytical approach to introduce these coins and elucidate their main characteristics to highlight the significance of Deh Dasht Mint and the reasons for its operation during part of the tenth century AH. According to our findings, the mentioned coins are silver, weighing approximately one mithqal, with a nominal value of “Two Shahies” (= one Mahmudi), and were minted in AH 949, coinciding with the mid-reign of “Shah Tahmasp I”. Historical evidence suggests that these coins were produced around the time of the quashing of the Then-Governor of Dezful when Safavid troops were deployed near Kohgiluyeh. As the principal city of the region, Deh Dasht was an optimal location for establishing a temporary mint to supply part of the monetary needs of the King’s army. Consequently, a number of highest-value silver Safavid coins were struck in the township of Kohgiluyeh. The inscriptions on these coins, written in Naskh script, include “The name of the Reigning King,” “The names of the Imams” (Peace be upon them), and the “Triple Shahada” (testimonies) or solely “Ali Wali Allah”. Thus, in addition to their monetary function, these coins also served to announce the reassertion of Safavid Shiite Sovereignty over the southwestern regions of Iran. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Coin, Deh Dasht, Shah Tahmasp I, Kohgiluyeh, Triple Shahada | ||
| مراجع | ||
|
اسمیت، جان ماسون (1361)، خروج و عروج سربداران، ترجمة یعقوب آژند، تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن بن علی (1364)، تاریخ منتظم ناصری، به‌‌تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
افشار سیستانی، ایرج (1369)، نگاهی به خوزستان: مجموعه‌‌ای از اوضاع تاریخی، جغرافیائی، اجتماعی، اقتصادی منطقه، تهران: نشر بلور.
ایرانی، عبدالمحمد (1363)، پیدایش خط و خطاطان، تهران: یساولی.
باسورث، کلیفورد ادموند (1371)، سلسله‌های اسلامی، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
بختیاری، سعید (1392)، اطلس جامع گیتاشناسی 93-92: راهنمای کامل جهان امروز، تهران: مؤسسة جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
بهشتی، حسین (1324)، «ابن‌مقله، مخترع خط نسخ»، جلوه، منتخب شماره‌های 1، 2 و 3، 48-42.
ترابی طباطبائی، سید جمال (1355)، سکههای آق‌‌قویونلو و مبنای وحدت حکومت صفویه در ایران، تبریز: ادارة کل موزه‌‌ها.
ترابی طباطبائی، سید جمال (1350)، سکههای شاهان اسلامی ایران، تبریز: بی‌‌نا.
تقوی مقدم، سید مصطفی (1377)، تاریخ سیاسی کهگیلویه، تهران: مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران: مؤسسة مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
ثواقب، جهانبخش و دیگران (1395)، «روند دگرگونی نقوش و شعائر مذهبی بر روی سکههای دورة صفوی»، تاریخ‌نامة ایران بعد از اسلام، سال ششم، شمارة دوازدهم، 111-63.
جعفری، عباس (1384)، گیتاشناسی ایران، تهران: مؤسسة جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
حسینی، سید رضا (1399)، واحدهای پولی ایران در عصر قاجار، تهران: پازینه.
حسینی استرآبادی، حسن بن مرتضی (1366)، تاریخ سلطانی: از شیخ صفی تا شاه صفی، بهکوشش احسان اشراقی، تهران: علمی.
حسینی فسایی، میرزاحسن (1378)، فارسنامة ناصری، تصحیح و تحشیه از منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
حکیم، محمدتقی بن محمدهادی (1366)، گنج دانش: جغرافیای تاریخی شهرهای ایران، به‌‌اهتمام محمدعلی صوتی و جمشید کیانفر، تهران: زرین.
دیانت، ابوالحسن (1367)، فرهنگ تاریخی سنجش‌‌ها و ارزش‌‌ها، تبریز: نیما.
راهنمای موزة بانک سپه (1350)، تهران: بانک سپه.
رزم‌‌آرا، حاجعلی (1323)، جغرافیای نظامی ایران: فارس، تهران: چاپخانة ارتش.
رزم‌‌آرا، حسینعلی (1330)، فرهنگ جغرافیائی ایران، تهران: دایرة جغرافیایی ستاد ارتش.
رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم (1345)، تاریخ خط و خطاطان، تهران: امیرکبیر.
روشنفکر، محمدمهدی و معینی رودبالی، رضا (1399)، «تحلیل نقش سیاسی-نظامی کهگیلویه در دورة صفوی»، پژوهشنامة تاریخ‌های محلی ایران، سال هشتم، شمارة پیاپی 16، 92-77.
روملو، حسن‌‌بیگ (1357)، احسن‌‌التواریخ، به‌‌تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
زامباور، ادوارد فون (1356)، نسب‌نامة خلفا و شهریاران و سیر تاریخی حوادث اسلام، ترجمه و تحشیه: محمدجواد مشکور، تهران: کتابفروشی خیام.
سحاب، محمدرضا (1384)، اطلس عمومی ایران و جهان (سیاسی، طبیعی، اقتصادی، مصور)، تهران: مؤسسة جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب.
سرافرازی، عباس (1394)، «شعائر شیعی بر سکههای اسلامی تا شکل‌گیری حکومت صفویان»، شیعه‌شناسی، سال سیزدهم، شمارة 51، 26-7.
سلیمانی، سعید (1396)، تاریخ سکه در دودمان‌‌های محلی ایران (قرون سوم و چهارم ه.ق)، تهران: برگ‌‌نگار.
شیرازی، عبدی‌بیگ (1369)، تکملة‌‌الاخبار (تاریخ صفویه از آغاز تا 978 هجریقمری)، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات عبدالحسین نوایی، تهران: نی.
طهماسب صفوی (1343 ق)، تذکرة شاه طهماسب: شرح وقایع و احوالات زندگانی شاه طهماسب صفوی بقلم خودش، برلین: چاپخانة کاویانی.
عقیلی، عبدالله (1377)، دارالضربهای ایران در دورة اسلامی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
علاءالدینی، بهرام (1391)، سکههای مسی ایران، فلوس دوره‌‌های صفوی تا قاجار، تهران: یساولی.
غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343)، تاریخ جهان‌‌آرا، به‌‌همت و سعی مجتبی مینوی، تهران: کتابفروشی حافظ.
فرح‌‌بخش، هوشنگ (1385)، راهنمای سکههای ضربی (چکشی) ایران از سال 900 تا 1296 هجریقمری (1500 تا 1879 میلادی) شامل دوره‌‌های صفویه - افغان - افشاریه - زندیه - قاجاریه، تهران: فرح‌‌بخش.
فرصت شیرازی، محمدنصیر بن جعفر (1314 ق)، آثار عجم، بمبئی: مطبع ناصری.
فروغیان، صدیقه (1395)، موزة بانک سپه، تهران: ادارة کل روابط عمومی بانک سپه.
فضائلی، حبیب‌‌الله (1350)، اطلس خط، اصفهان: انجمن آثار ملی اصفهان.
فلسفی، نصرالله (1347)، زندگانی شاه عباس اول، تهران: دانشگاه تهران.
فلور، ویلم ام (1391)، اوزان و مقیاس‌‌ها در عصر قاجار، ترجمة مصطفی نامداری‌‌منفرد، تهران: آبادبوم.
فیضی، فرزاد و دیگران (1395)، «تأثیر باورها و آموزه‌های شیعی بر تزئینات سکههای دورة صفوی»، فصلنامة جندی‌شاپور، سال دوم، شمارة 8، 23-13.
قائینی، فرزانه (1375)، «سکه‌شناسی دورة صفویه (بر اساس اوضاع مذهبی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی دورة صفویه)»، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی، به‌راهنمایی سوسن بیانی، دانشگاه تربیت‌مدرس، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
قلی‌زاده، فاطمه (1395 و 1396)، «سیر تحول خوشنویسی در سکههای اسلامی از قرن اول تا هشتم هجریقمری»، باستان‌پژوه، سال هفدهم و هجدهم، شمارة 22 و 23، 80-67.
کریمی، بهمن (1316)، جغرافی مفصل تاریخی غرب ایران، تهران: شرکت چاپخانة فرهنگ.
گائوبه، هاینتس (1359)، ارجان و کهگیلویه: از فتح عرب تا پایان دورة صفوی، ترجمة سعید فرهودی، تحشیه و تصحیح و تنظیم فهارس: احمد اقتداری، تهران: انجمن آثار ملی.
لشگرآرا، فرهاد و دیگران (1394)، «شناسایی عوامل مؤثر در عدم‌مشارکت مرتع‌داران در اجرای طرح‌های مرتع‌داری شهرستان کهگیلویه»، مرتع و آبخیزداری، دورة 68، شمارة 1، 46-35.
لین‌پول، استنلی (1363)، طبقات سلاطین اسلام با جداول تاریخی و نسب‌های ایشان بضمیمة مقدمات تاریخی راجع بهر سلسله، ترجمة عباس اقبال، تهران: دنیای کتاب.
مشیری، محمد (1354)، راهنمای خواندن انواع خطوط کوفی: بر روی سکه‌ها، کتیبه‌ها، کتب، سفال، فلزکاری و غیره، تهران: مؤسسة سکه‌شناسی ایران: مؤسسة انتشارات اشرفی.
مشیری، محمد (1351)، سکههای آقامحمدخان قاجار و پدرش محمدحسن‌‌خان قاجار، تهران: گوتنبرگ.
منشی، اسکندربیگ (1377)، تاریخ عالم‌‌آرای عباسی، به‌‌تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب.
مینورسکی، ولادیمیر فئودوروویچ (1334)، سازمان اداری حکومت صفوی یا تحقیقات و حواشی و تعلیقات استاد مینورسکی بر تذکرةالملوک، ترجمة مسعود رجب‌‌نیا، با حواشی و فهارس و مقدمه و امعان‌‌نظر سید محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابفروشی زوار.
نامة دانشوران ناصری در شرح‌حال ششصد تن از دانشمندان نامی (1338)، قم: مؤسسة مطبوعاتی دارالفکر، مؤسسة مطبوعات دارالعلم.
والة اصفهانی، محمدیوسف بن حسین (1372)، خلد برین (ایران در روزگار صفویان)، بهکوشش میرهاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
وثیق، منصوره (1387)، دنانیر: سیر دینار در تاریخ پولی ایران، تبریز: ستوده.
Cuhaj, George S (2011), Standard Catalog of World Coins 1601-1700, 5th Edition, Iola: Krause. https://www.numisbids.com/n.php?p=lot&sid=5881&lot=205 https://www.pashizcoins.com/product/safavid-shah-tahmasp-i-1524-1576-ar-shahi-dehdasht-ah949-rare-4 https://www.pashizcoins.com/product/safavid-shah-tahmasp-i-1524-1576-ar-shahi-dehdasht-ah949-rare-5 https://www.pashizcoins.com/product/safavid-shah-tahmasp-i-1524-1576-ar-shahi-dehdasht-ah949-rare-7 https://www.pashizcoins.com/?s=deh+dasht&post_type=product https://www.sarc.auction/AQ-QOYUNLU-Rustam-1492-1497-AR-tanka-5-13g-Kuhgiluya-Kohgiluyeh-AH899_i51849040 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,127 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,626 |
||