پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 45 |
| تعداد شماره‌ها | 1,219 |
| تعداد مقالات | 10,473 |
| تعداد مشاهده مقاله | 20,218,588 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 13,907,547 |
شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر تابآوری شهری با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعۀ موردی: کلانشهر مشهد) | ||
| برنامه ریزی توسعه کالبدی | ||
| دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 18، شهریور 1399، صفحه 63-78 اصل مقاله (1.02 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/psp.2020.7007 | ||
| نویسندگان | ||
| مژگان آراسته1؛ امیر باغبان* 2؛ ساجده باغبان3 | ||
| 1کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران | ||
| 2استادیار گروه عمران مجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد | ||
| 3گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران | ||
| چکیده | ||
| امروزه نظریه‌های مدیریت سوانح به دنبال ایجاد جوامع تاب‌آور در برابر مخاطرات طبیعی می‌باشند و ضرورت توجه به رویکرد آینده‌پژوهی و نقش و جایگاه آن در ارتقاء تابآوری از اهمیت بسیاری برخوردار است. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از رویکرد آینده‌نگاری به شناسایی وضعیت سیستم تابآوری کلانشهر مشهد پرداخته است. بدین منظور از مطالعات توصیفی- تحلیلی، اسنادی و پرسشنامه و تحلیل‌های نرم‌افزاری استفاده گردید. بر اساس مطالعات صورت گرفته 31 متغیر اولیه تأثیرگذار بر تابآوری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، ساختاری- کالبدی و محیط‌زیستی انتخاب شده و در نهایت بر مبنای نظرات 30 کارشناس، شش متغیر کلیدی حاشیه‌نشینی، مهاجرت، تراکم جمعیت و درصد شهرنشینی از گروه شاخص اجتماعی و متغیرهای سطح درآمد و قیمت مسکن از گروه شاخص اقتصادی در ماتریس اثرات متقاطع نرم‌افزار Micmac شناسایی شد. در ادامه، پس از تعریف وضعیت‌های مطلوب، میانه و فاجعه برای هریک از متغیرهای کلیدی و ارزیابی هر یک از این وضعیت‌ها بر یکدیگر توسط متخصصان، با استفاده از نرم‌افزار Scenario Wizard به تحلیل الگوهای پیش‌روی کلانشهر مشهد پرداخته شد. نتایج حاصل از این تحلیل منجر به ارائه و پیشنهاد یک سناریوی مطلوب و یک سناریوی فاجعه برای آیندة تابآوری کلانشهر مشهد شده است. در صورت ایجاد و تأمین زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی، ساختاری_کالبدی و محیط‌زیستی و برنامه‌ریزی‌های استراتژیک و آینده‌نگرانه در عرصة تابآوری در سطوح مختلف برنامه‌ریزی شهری، سناریوی مطلوب برای آینده کلانشهر مشهد دنبال خواهد شد. در غیر اینصورت در بلندمدت با تخریب و عدم تأمین زیرساخت‌های ضروری، تحقق سناریوی فاجعه و تخریب عناصر تابآوری در کلانشهر مشهد سرعت می‌گیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تابآوری شهری؛ آینده‌پژوهی؛ برنامه‌ریزی سناریو؛ کلانشهر مشهد | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Identification of Key Factors Affecting Urban Resilience with a Foresight Approach (Case Study: Mashhad Metropolis) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| mozhgan arasteh1؛ amir baghban2؛ sajedeh baghban3 | ||
| 1(M.A. in Geography and Urban Planning, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran) | ||
| 2(Assistant Professor of Civil Engineering Department of Gonabad Higher Education Complex, Gonabad ) | ||
| 3Geography, literature & humanity faculty, Ferdowsi university, mashhad, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Nowadays, disaster management theories seek to create resilient societies against natural hazards. Attention to the futuristic approach and its role and position in promoting resilience is very important. The present study has used the futuristic approach to identify the status of the resilience system of Mashhad metropolis. For this purpose, descriptive-analytical studies, documentation and questionnaires and software analysis were used. Based on the studies, 31 primary variables affecting resilience in social, economic, structural-physical and environmental dimensions were selected. Finally, based on the opinions of 30 experts, six key variables of marginalization, migration, population density and urbanization percentage from the social index group and the variables of income level and housing price from the economic index group were identified in the matrix of cross-effects of Mic Mac software. Then, after defining the favorable, median and catastrophic situations for each of the key variables and evaluating each of these situations on each other by experts, the scenario patterns of Mashhad metropolis were analyzed using the Scenario Wizard software. The results have led to the presentation and proposal of a favorable scenario and a catastrophic scenario for the future of the metropolis of Mashhad. In case of creating and providing social, economic, structural-physical and environmental infrastructures and strategic and futuristic planning in the field of financing at different levels of urban planning, a favorable scenario for the future of Mashhad metropolis will be followed. Otherwise, in the long run, with the destruction and lack of necessary infrastructure, the realization of the disaster scenario and the destruction of the elements of resilience in the metropolis of Mashhad will accelerate. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Urban Resilience, Futuristic Research, Scenario Planning, Mashhad Metropolis | ||
| مراجع | ||
|
امانپور، سعید، ملکی، سعید، صفایی‌پور، مسعود و امیری‌فهلیانی، محمدرضا (1397). تحلیل وضعیت و تعیین استراتژی‌های مبتنی بر سناریو در تابآوری شهری (موردپژوهی؛ کلانشهر اهواز)، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 9 (35)، 31-46. برهمن، وحیده (1395). سنجش و ارزیابی میزان تابآوری فضایی محلات مرکزی شهر کاشان در مقابل زلزله. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه کاشان. فرزادبهتاش، محمدرضا، کینژاد، محمدعلی، پیربابایی، محمدتقی و عسگری، علی (1392). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تابآوری کلانشهر تبریز. نشریه معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا)، 18 (3)، 33-42. پوراحمد، احمد، زیاری، کرامت‌الله و صادقی، علیرضا (1397). تحلیل فضایی مؤلفه‌های تابآوری کالبدی بافت‌های فرسودة شهری در برابر زلزله )مطالعة موردی: منطقة 10 شهرداری تهران). فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی فضایی )جغرافیا(، 8 (1)، 130-111. پورمحمدی، محمدرضا و طورانی، علی (1396). شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر در توسعه یکپارچه با تأکید بر پیوندهای روستایی- شهری (مطالعه موردی: شهرستان مینودشت). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 21 (2)، 118-81. تقوایی، مسعود و حسینی‌خواه، حسین (1396). برنامه‌ریزی توسعة صنعت گردشگری مبتنی بر روش آینده‌پژوهی و سناریونوسی (مطالعة موردی: شهر یاسوج). مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 6 (23)، 30-8. رمضان‌زادهلسبویی، مهدی و بدری، سیدعلی (1393). تبیین ساختارهای اجتماعی - اقتصادی تابآوری جوامع محلی در برابر بلایای طبیعی با تاکید بر سیلاب مطالعة موردی: حوضه‌های گردشگری چشمه کیله تنکابن و سردآبرود کلاردشت. جغرافیا، 12 (40)، 131-109. روستا، مجتبی، ابراهیم‌زاده، عیسی و ایستگلدی، مصطفی (1396). تحلیل تابآوری کالبدی در برابر زلزله، مطالعة موردی: بافت فرسودة شهر مرزی زاهدان. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 15 (46)، 18-1. زالی، نادر و سهرابی‌رضوان، مهدی (1397). ارزیابی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر تابآوری منطقه‌ای با استفاده از تکنیک TRIZ (مطالعه موردی: استان همدان). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 8 (29)، 41-52. زالی، نادر و منصوری‌بیرجندی، سارا (1394). تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعة حمل‌ونقل پایدار در افق 1404 ش کلانشهر تهران (روش تحلیل ساختاری). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 19 (2)، 31-1. زنگنهشهرکی، سعید، زیاری، کرامت‌الله و پوراکرمی، محمد (1396). ارزیابی و تحلیل میزان تابآوری کالبدی منطقه 12 شهر تهران در برابر زلزله با استفاده از مدل FANP و ویکور. جغرافیا، 15 (52)، 101-81. زیاری، کرامت‌اله و حسینی، سید مصطفی (1395). ارزیابی ارتباط بین زیست‌پذیری و تابآوری در محلات کلانشهر مشهد»، پژوهشنامه خراسان بزرگ، 7، 25-11. سلمانی، محمد، کاظمی‌ثانیعطاالله، نسرین، بدری، سیدعلی و مطوف، شریف (1395). شناسایی و تحلیل تاثیر متغیرها و شاخص‌های تابآوری: شواهدی از شمال و شمالشرقی تهران. نشریة تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 3 (2)، 22-1. شکریفیروزجاه، پری (1396). تحلیل فضایی میزان تابآوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات محیطی. نشریه برنامه‌ریزی توسعةکالبدی، 2 (2)، 44-27. فرجی، امین، آروین، محمود و آتش‌افروز، نسرین (1397). بررسی تابآوری منطقه‌ای با استفاده از تحلیل فضایی و مدل ترکیبی waspas (مطالعة موردی: شهرستان‌های استان خوزستان). آمایش سرزمین، 10 (1)، 29-1. کاظم‌زادههریس، آیت (1394): شناخت و بررسی عوامل مؤثر بر توسعة منطقه استان گیلان با رویکرد آینده‌پژوهی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، گروه شهرسازی، دانشگاه گیلان. کاظمی، داوود و عندلیب، علیرضا (1396). ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر تابآوری اجتماعی سکونتگاه‌های روستایی در شرایط بحرانی، مسکن و محیط روستا، 36 (158)، 144-131. مبارکی، امید، لاله‌پور، منیژه و افضلیگروه، زهرا (1396). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تابآوری شهر کرمان. جغرافیا و توسعه، 15 ر(47)، 104-89. محمدیسریندیزج، مهدی، احدنژادروشتی، محسن، مرصوصی، نفیسه و عسگری، علی (1396). ارزیابی میزان تابآوری نواحی شهری با تأکید بر دسترسی به عناصر کالبدی حیاتی و مؤثر در برابر مخاطره زلزله، با استفاده از مدل تصمیم‌گیری چند معیاره Todim (مطالعة موردی: شهر زنجان). فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 9 (4)، 110-89. مختاری، عاطفه (1395). ارتقاء تابآوری شهر کاشمر در مواجهه با حوادث طبیعی (زلزله)، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد. ملکی، سعید، امانپور، سعید، صفایی‌پور، مسعود، پورموسوی، سیدسینا و مودت، الیاس (1396). ارزیابی طیف تابآوری اجتماع‌های شهری در برابر بحران زلزله بر اساس سناریوهای شدت مختلف و استفاده از نمایه COPRAS نمونۀ موردی شهر ایلام. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 8 (31)، 40-19. مهندسین مشاور فرنهاد (1388). طرح توسعه و عمران کلانشهر مشهد. مطالعات پایه کیفیت محیط شهری. Ajibade, I. (2017). Can a future city enhance urban resilience and sustainability? A political ecology analysis of Eko Atlantic city, Nigeria. International Journal of Disaster Risk Reduction, 26, 85-92.
Beilin, R. & Wilkinson, C. (2015). Introduction: governing for urban resilience. Urban Studies Journal Limited, 9 (2), 38-51.
Donovan, B. & Work D. B. (2017). Empirically quantifying city-scale transportation system resilience to extreme events. Transportation Research, 79, 333–346.
Gimenez, R., Hernantes, J. H. & Labaka, L. (2016). A maturity model for the involvement of stakeholders in the city resilience building process. Technological Forecasting & Social Change.
León, J. & March, A. (2014). Urban morphology as a tool for supporting tsunami rapid resilience: A case study of Talcahuano, Chile. Habitat International, 43, 250-262.
Marana, P., Labaka, L., & Mari S. J. (2017). A framework for public-private-people partnerships in the city resilience-building process. Safety Science.
Mayunga, S.B. (2006). The concept of resilience revisited. Disasters, 30 (4), 433–450.
Moghadas, M., Asadzadeh, A., Vafeidis, A., Feket, A. & Kötter, T. (2018). A multi-criteria approach for assessing urban flood resilience in Tehran, Iran. International Journal of Disaster Risk Reduction, (35), 101069, 1-29.
Parvin, G. A., Surjan, A., Rahman, A., & Shaw, R. (2016). Urban Risk, City Government, and Resilience. Urban Disasters and Resilience in Asia. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,452 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,158 |
||