
تعداد نشریات | 41 |
تعداد شمارهها | 1,143 |
تعداد مقالات | 9,829 |
تعداد مشاهده مقاله | 18,073,608 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,636,379 |
تحلیل خزش شهری و تحولات کاربری اراضی (مطالعات تطبیقی شهرهای ارومیه و اصفهان) | ||
برنامه ریزی توسعه کالبدی | ||
مقاله 6، دوره 2، شماره 4، دی 1394، صفحه 73-98 اصل مقاله (2.25 M) | ||
نویسندگان | ||
حمید جلالیان* 1؛ پرویز ضیائیان1؛ پرستو دارویی2؛ خدیجه کریمی2 | ||
1دانشیار دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی | ||
2دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی | ||
چکیده | ||
گسترش شتابان شهرها و رشد فیزیکی ناموزون آنها، که اصطلاحاً "خزش شهری" نامیده میشود، موجب خورنـدگی روسـتاها و اراضـی پیرامونی آنها، تبدیل بیرویه اراضی کشاورزی و تخریب منابع محیطزیست گردیده است. این وضعیت در کلانشهرهای منطقهای نمود گستردهتری داشتهاست. دو شهر ارومیه و اصفهان بهعنوان دو کلانشهر منطقهای و با محیط طبیعی و ساختار اقتصادی متفاوت، از شهرهای پراهمیتی هستند که در سالهای اخیر با گسترش شتابزدهای همراه بودهاند. این مقاله با نگرش توصیفی ـ تحلیلی به گسترش کالبدی این دو کلانشهر و تاثیر آن بر اراضی پیرامون آنها پرداخته است. دادههای تحقیق با استفاده از مطالعه کتابخانهای ـ اسنادی و همچنین با استفاده از دادههای دورکاوی و تصاویر ماهوارهای لندست 7 سال 2001 و لندست 8 سال 2013، استخراج گردید. مقایسه تصاویر ماهوارهای و همچنین اطلاعات برگرفته از مرکز آمار ایران نشان میدهد که شهرهای ارومیه و اصفهان به صورت گستردهای با افزایش جمعیت و تغییر کاربری اراضیِ واقعشده در حریم، به خزش خود ادامه میدهند. نتایج حاصل از روش هلدرن و بررسی رشد بدقواره شهری در این دو شهر در طی سالهای1390ـ1335 نشان میدهد که گسترش فیزیکی این شهرها، به ویژه در ارومیه، بیش از نیاز واقعی جمعیت آن بوده و در نتیجه، روند تبدیل زمینهای کشاورزی و روستایی پیرامون آنها به ویژه در ارومیه با شدت ادامه یافته است. رشد جمعیت اصفهان در تمام دورهها تقریباً از الگوی ثابتی پیروی کرده ولی ارومیه در پایان دهه 1350 و با شروع جنگ ایران و عراق، با شتاب رشد جمعیت روبهرو شده است. در تغییر کاربری اراضی کشاورزی پیرامون شهر ارومیه میتوان به ناکارامدی طرحهای تفضیلی شهر و تفاوت ارزش اراضی شهری با اراضی کشاورزی و همچنین سود پایین کشاورزی و آسیبپذیری باغداری اشاره نمود. صنعتیشدن شهر اصفهان و ایجاد شهرکهای مسکونی و مراکز اداری و دانشگاهی در پیرامون شهر اصفهان منجر به افزایش مهاجرت از روستاها، شهرها و استانهای همجوار به این کلانشهر شده است و به دنبال آن جمعیت و نیاز به اراضی شهری، تغییر کاربری اراضی زراعی و آیش اطراف شهر و نهایتاً شکنندگی و ناپایداری منابع محیط زیست صورت گرفته است. | ||
کلیدواژهها | ||
پراکندهرویی شهری؛ کلانشهرها؛ مدل هلدرن؛ طرح تفصیلی شهر؛ رشد شهر؛ ارومیه؛ اصفهان | ||
عنوان مقاله [English] | ||
An analysis of urban sprawl and land use alterations (a comparative study of Isfahan and Urmia) | ||
نویسندگان [English] | ||
hamid Jalalian1؛ Parviz Zeaiean1؛ Parastoo Darouei2؛ Khadije Karimi2 | ||
چکیده [English] | ||
Rapid expansion of cities and their uneven physical growth, which calls “urban sprawl”, has some consequences such as; vanishing the villages and their surrounding farm lands, converting agricultural lands into other land uses, and destructing the ecological resources. Such a situation is more serious in regional metropolises. Isfahan and Urmia are two important regional metropolises with different environmental and economic structures. Both cities have experienced a rapid expansion during the recent years. The present paper has adopted a descriptive-analytical approach to study the physical expansion of the mentioned cities and their impacts on the surrounding areas. Required data were collected using documentary method, and required remote sensing data were obtained from Landsat7 images in 2001 and Landsat8 images in 2013. Comparing different periodic images of two cities and analyzing obtained data from Statistical Center of Iran showed that both Isfahan and Urmia are vastly facing with rapid population growth and alteration of their surrounding’s land uses. Application of the Holdren method for a duration of 1956-2011 showed that physical expansion is more than the real needs of the population in both cities, especially in Urmia. The result of such process is alteration of more and more agricultural lands into other applications. The rate of population growth in Isfahan, during the study span time, was nearly consistent, but in Urmia the trend was different with a high population growth especially at the beginning of 1980s due to Iraq-Iran war. It can be concluded that main reasons for alteration of farm lands around Urmia include: inefficiencies associated with urban detailed plans, low levels of farm land prices against the urban ones, vulnerability of horticultural activities next to the city, and lower rates of financial interests of agricultural activities. But, the main reasons for converting the farm lands into urban construction in Isfahan are: industrialization of the area, constructing residential estates around the city, and expansion of academic and government activities at the surrounding area. The mentioned factors have accelerated migration of different groups of people from nearby villages and towns towards Isfahan. Therefore, population growth and need for urban constructions have been leading to change the agricultural land uses and finally more vulnerability and inconsistence of environmental resources. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
urban sprawl, Metropolis, Holdren model, Detailed City Plan, urban growth, Urmia, Isfahan | ||
مراجع | ||
اسدی، ایرج و اسفندیار زبردست، (1389)، تحلیل الگوی پراکندهرویی شهری در منطقه کلانشهری تهران با تاکید بر اثرات تفرق نظام تصمیمگیری و کنترل رشد، دوفصلنامه معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، سال ششم، ( 105- 89).##افراخته، حسن (1383)، ارزیابی نقش شهرها در توسعۀ ناحیهای (مطالعه موردی: استان سیستان و بلوچستان)، پژوهشهای جغرافیایی، شماره50، (103-116).##ـــــــــ (1387). مقدمهای بر برنامهریزی سکونتگاههای روستایی، چاپ اول، انتشارات گنج هنر، تهران.##افراخته، حسن و محمد حجی پور، (1392)،خزش شهری و پیامدهای آن در توسعه پایدار روستایی، فصلنامه بین المللی انجمن جغرافیای ایران، سال یازدهم، شماره 39، (185-158).##پوراحمد، احمد؛ فرانک سیفالدینی، و زیبا پرنون، (1390)،مهاجرت و تغییر کاربری اراضی در شهر اسلامشهر، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شماره 5، (152-131).##پورشیخیان، علیرضا و نظریان، اصغر (1389)، پیدایش منطقه کلانشهری وبازتاب فضایی آن، مطالعه موردی شهر رشت، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال هفتم، شماره27، ( 51-33).##پورمحمدی، محمدرضا و محمد جام کسری، (1390)، تحلیلی بر الگوی توسعه ناموزون تبریز، برنامهریزی شهری، دوره پنجم، شماره 19، (90-73).##پورمحمدی، محمدرضا، فیروز جمالی و اکبر اصغری زمانی، (1387)، ارزیابی گسترش فضایی – کالبدی شهر زنجان با تاکید بر تغییر کاربری اراضی طی دوره 1384-1355، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 63، ( 46-29).##جلالیان، حمید، اصغر پاشازاده وفریوش نامداری، (1394)، علتها و پیآمدهای تحولات جمعیتی و کالبدی سکونتگاههای پیرامونی کلانشهرها (مطالعه موردی شهر قرچک)، پژوهشهای بومشناسی شهری، پاییز و زمستان 1394(25-14).##خدابخشی، شهره (1387)، پایداری کالبد شهر اصفهان، نشریه دانشنما، سال هفدهم، شماره 162- 161،(15-7) .##روستایی، شهریور، محسن احدنژاد روشتی، و مینا فرخی صومعه، (1393)، سنجش فضایی گستردگی شهری با تاکید بر تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهوارهای چندزمانه (مطالعه موردی: ارومیه)، نشریه علمی و پژوهشی جغرافیا و برنامهریزی، سال 18، شماره50، ( 206-189). ##زبردست، اسفندیار و هادی شادزاویه (1390)، شناسایی عوامل موثر بر پراکندهرویی شهری و ارتباط آن با ساختار فضایی شهر نمونه موردی: شهر ارومیه، فصلنامه دانشگاه هنر، نامه معماری و شهرسازی، شماره 7، (112-89).##زیاری، کرامت الله، (1381)، برنامهریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ اول، یزد.##سعیدی، عباس (1388)، مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت، تهران.##سعیدی، عباس، عبدالرضا رحمانی فضلی و منیژه احمدی، (1393)، الحاق شهری سکونتگاههای روستایی پیرامون شهر زنجان مورد روستاهای سایان و گاوازنگ، مسکن و محیط روستا، شماره 145، ( 16-3).##سعیدی، عباس و صدیقه حسینی حاصل، (1386)، ادغام کلانشهری سکونتگاههای روستائی با نگاهی به کلانشهر تهران و پیرامون، جغرافیا (نشریه علمی و پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران) سال پنجم، شماره 12 و 13، ( 18-7).##شکویی، حسین (1382)، دیدگاههای نو در جغرافیای شهری، انتشارات سمت، تهران.##شمس، مجید و پروانه حجی ملایری، (1388)، توسعه فیزیکی و تاثیر آن در تغییرات کاربردی اراضی شهر (1365-1385)، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، سال دوم، شماره 23، انتشارات دانشگاه آزاد ملایر، ( 92-75).##صدر موسوی، میرستار و اکبر رحیمی (1391)، تحلیلی بر توسعهی کالبدی تبریز و تخریب اراضی کشاورزی و فضاهای سبز شهری، جغرافیا و آمایش شهری – منطقه ای، شماره 4، ( 109-99).##ظاهری، محمد (1387)، عوامل تاثیرگذار بر تغییرات کاربری اراضی با تاکید بر نقش تحولات اقتصادی جمعیت (مطالعه موردی: روستاهای حوزه نفوذ کلانشهر تبریز)، نشریه جغرافیا و برنامهریزی، سال 13، شماره 26، ( 140-117).##عزیزی، محمد مهدی (1382)، تراکم در شهر سازی، اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.##قادرمزی، حامد (1383)، نقش روستا شهرها در توسعه روستاهای پیرامونی، مطالعه موردی روستا شهر دهگلان، پایاننامه دوره کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.##قائد رحمتی، صفر و نسیم حیدرینژاد، (1388)،گسترش فیزیکی شهرها و ضرورت تعیین حریم امن شهری (نمونه: شهر اصفهان)، جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره اول، شماره 1 ، (24-14).##کیانی، گشتاسب، (1386)، بررسی وضعیت و عملکرد مدیریت شهری، نمونه موردی سکونتگاههای شهری استان چهار محال بختیاری، پایاننامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشگاه اصفهان.##مرکز آمار ایران (1392)، جمعیت و خانوار شهرستانهای کشور به ترتیب استان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن1390 http://www.amar.org.ir##ـــــــــ (1391)،. سالنامه آماری استان اصفهان 1390، اصفهان: استانداری اصفهان، معاونت برنامهریزی، دفتر آمار و اطلاعات. ##ـــــــــ (1385)، نتایج تفضیلی سرشماری نفوس و مسکن شهرستان ارومیه، سازمان مدیریت و برنامهریزی ،تهران.##ــــــــ(1375)، جمعیت شهرهای ایران 1335-1375. تهران: مرکز آمار ایران. http://amar.sci.org.ir##مشگینی، ابوالفضل، احمد زنگانه، و حافظ مهدنژاد، (1393)، درآمدی بر پراکندهرویی (خزش) شهری، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی، تهران.##مهندسین مشاور طرح و آمایش (1388)، گزارش مقدماتی طرح جامع شهر ارومیه، تهران.##نشاط، عبدالحمید (1381)، تجزیه و تحلیل وارزیابی تغییرات کاربری و پوشش زمین با استفاده از دادههای سنجش از دور و سامانههای اطلاعات جغرافیایی در استان گلستان، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.##- نظریان، اصغر، (1385)، پویایی نظام شهری ایران، انتشارات مبتکران، تهران.##نظریان، اصغر، (1381)، شهرهای جهان آینده؛ کانون فاجعه انسانی یا بستر تعامل فرهنگی، مجموعه مقالات همـایش بـینالمللـی رویکرد فرهنگی به جغرافیا: بستری برای گفتگوی تمدنها، به کوشش محمدحـسین پـاپلی یـزدی، چـاپ اول، انتـشارات دانشگاه فردوسی ، مشهد.##نظریان، اصغر و الناز همپانژاد، (1392)، تحلیل فرایند رشد و تکوین شهر ارومیه با بهرهگیری از همپوشانی عکسهای هوایی در سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، شماره 39، (52-37).##هدایت، محمود (1364)، گسترش شهر اصفهان، سمینار بینالمللی جغرافیا، مشهد، اردیبهشت 1364.##همپانژاد، الناز و افشین یزدانی، (1392). ارومیه از باستان تا کلانشهر امروز، چاپ اول، انتشارات علم و دانش، تهران.## Audrey n. Clark, (1985). Longman Dictionary of Geography, human and physical, Longman20- Bruyn, S. M. and Opschoor, J. B. (1994). Is the Economy Ecologising? Discussion paper, TJ 94- 65, Tinbergen Institute, Amsterdam.##Dryzek, J. S. (1997). The politics of the Erath: Environmental Discourses, New York: Oxford University Press.##- Ewing, R, Pendall, R. & Chen, D.D.T. (2002). Measuring Sprawl and Impact, Washington D.C. Smart Growth America.##Foran, M. (2009). Expansive Discourses Urban Sprawl in Calgary 1945-1978, published by au press, Athabasca University, 1200, 10011-109 street Edmonton, ABTj. 388##Junjie, Wu (2008). Land Use Changes: Economic, Social, and Environmental Impacts, Choices and the Agricultural & Applied Economics Association , 4th Quarter 2008 • 23(4),pp.6-10##Lambin, E. F. and Geist, H. J. (2006). Land Use and Land Cover Change Local Processes and Global Impacts.Springer, Germany. PP.71-113.##Lungo, m. (2001). Urban sprawl and land Regulation in Latin America, land lines, Volume 13,N.2,p:28-39##Meiyappen, P., Dalton, M., O’Neill, B. & Jain, AK (2013). Spatial Modeling of agricultural land-use change at global scale, American Geophysical Union (AGU) fall meeting, San Francisco, CA, December 9 – 13, 2013.##Pensuk, Anisara and Shrestha, Rajendra P. (2007). Effect of Land Use Change on Rural Livelihoods: A Case Study of Phatthalung Watershed, Southern Thailand, GMSARN International Conference on Sustainable Development: Challenges and Opportunities for GMS 12-14 Dec. 2007##Portnov, B.A., Adhikari, M. and Schwartz, M., (2007). Urban Growth in Nepal: Does Location Matter? Urban Studies, Vol. 44, No. 5-6, PP. 915-937.##Thapa, R.B. and Murayama, Y., (2009). Examining Spatiotemporal Urbanization Patterns in Kathmandu Valley, Nepal: Remote Sensing and Spatial Metrics Approaches, Remote.##Veldkamp, A. and Verburg, P.H. (2004). Modelling land use change and environmental impact. Journal of Environmental Mangement 72; 1-3.##Vescovi, f, d, park, s. & viek. P. I. G, (2002). Detection of Human – induced and Cover Change in Savannah Landscape in Ghana: change detection and quantification .2nd workshop of the earsel special interest group on remote sensing for developing countries, 18-20 September, Born, Germany.##Yamaguchi, Hideka. (2009). How sustainable is Japans foreign aid policy? An analysis of apans official development assistance and funding for energy sector projects, doctor of philosophy dissertation, Delaware University. Sensing, Vol. 1, No. 3, PP. 534-556.##Zhang Deng, Jikun Huang, Scott Rozelle, Emi Uchida, (2000). Growth, Population and Industrialization, and Urban Land Expansion of China, Journal of Urban Economics, N. 6, and p: 119-128.## | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,712 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 8,136 |