پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 41 |
| تعداد شماره‌ها | 1,170 |
| تعداد مقالات | 10,078 |
| تعداد مشاهده مقاله | 18,877,934 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 13,097,067 |
تأملی بر وضعیت موقوفات و چالش‌های نهاد اوقاف خمسه (زنجان) در دوره رضاشاه | ||
| پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران | ||
| دوره 12، شماره دوم، پیاپی 24، بهار و تابستان 1403، آذر 1403، صفحه 139-154 اصل مقاله (667.56 K) | ||
| نوع مقاله: pajoheshi | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/lhst.2024.71645.2921 | ||
| نویسنده | ||
| حسن رستمی* | ||
| دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، گروه تاریخ و تمدن اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان ، ایران | ||
| چکیده | ||
| فرهنگ وقف از دیرباز اهمیت بالایی در میان طبقات مختلف ایرانی داشته، اما اراضی و املاک وقفی برخی مواقع مورد سوء استفاده و سودجویی گروه‌های مختلف قرار گرفته است. در ولایت خمسه (زنجان) تا اواخر دوره قاجاریه میزان وقف و وضعیت موقوفات مشخص نبود. در عصر مشروطه با تأسیس وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، موضوع بررسی و نظارت بر موقوفات آغاز شد، اما در مناطق مختلف از جمله خمسه، اعتراضاتی از سوی موقوفه‌داران صورت گرفت. این رویه در دوره رضا شاه نیز استمرار یافت. سؤال اساسی پژوهش حاضر این است که با توجه به وضعیت موقوفات منطقه خمسه، نهاد اوقاف خمسه با چه چالش‌ها و تنگناهایی روبرو شد؟ بر اساس یافته‌های اولیه، بخشی از موقوفات زنجان در عصر قاجار با سوء‌استفاده مواجه شد. در دوره رضا شاه، با ریاست اعتضاد رازانی ، روند بررسی پرونده‌ها آغاز شد. اداره با وجود فراز و نشیب‌های نخستین و برخی کاستی‌ها نظیر کمبود منابع مالی و انسانی، با پشتیبانی وزارتخانه و ممارست مأموران، تاحدودی به وضعیت موقوفات سامان داد و تعدادی از پرونده‌های مهم را به پایان رساند. با این حال، اقدامات دولت در جایگاه نهاد وقف و کارکردهای آن ایجاد تزلزل نمود. این اقدامات گرچه در اصلاح برخی فرایندها و سامان دهی به امور مرتبط با اوقاف، موثر واقع شد ولی در حقیقت، تولیت بخش زیادی از املاک وقفی با عناوین مجهول التولیه یا به بهانه عدم تمکین متولیان، در اختیار دولت قرار گرفت؛ اقدامی که در تعارض با نیات واقفان بود. پژوهش حاضر ضمن بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و مقاله‌ها، با تکیه بر اسناد سازمان‌های مختلف و خاندان‌ها، با روش تاریخی و رویکرد توصیفی-تبیینی به موضوع پرداخته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اوقاف؛ زنجان؛ قاجاریه؛ رضاشاه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Reflection on the Status of Endowments and the Challenges of the Endowment Institution of Khamsa (Zanjan) during the Reza Shah Era | ||
| نویسندگان [English] | ||
| hasan rostami | ||
| Ph.d. in History of Iran after Islam, Department of Islamic History and Civilization, Faculty of Humanities, University of Zanjan, Zanjan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
The culture of endowment has long held great importance among various classes of Iranians; however, the lands and properties endowed have occasionally been subject to misuse and exploitation by different groups. In the Khamsa region (Zanjan), the extent of endowments and the status of the endowed properties were unclear until the late Qajar period. During the Constitutional Revolution, with the establishment of the Ministry of Education, Endowments, and Luxury Industries, the issue of reviewing and overseeing endowments began. However, in various regions, including Khamsa, objections were raised by the endowers. This trend continued during the reign of Reza Shah. The main research question in this study is: Considering the status of the endowments in the Khamsa region, what challenges and constraints did the Endowment Institution of Khamsa face? Based on initial findings, part of the endowments in Zanjan during the Qajar era were subject to misuse. In the Reza Shah period, under the leadership of Etezad Razani, the process of reviewing the files began. Despite the initial ups and downs and certain shortcomings, such as a lack of financial and human resources, with the support of the ministry and the diligence of the officials, the situation of the endowments was partially organized, and several important cases were completed. Nevertheless, the government’s actions caused instability in the position and functions of the endowment institution. Although these actions were effective in reforming some processes and organizing matters related to endowments, in reality, the management of a large number of endowment properties was taken over by the government, either under the title of unknown trustees or by claiming the non-compliance of the trustees—an action that conflicted with the intentions of the founders. This study, utilizing library resources and articles, focuses on documents from various organizations and families, using a historical method and a descriptive-explanatory approach to the subject. . | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Endowment, Zanjan, Qajareyeh, Rezashah | ||
| مراجع | ||
|
منابع
اسناد
اسناد انجمن تاریخ و فرهنگ زنجان. (۱۴۰۱). اسناد دوره قاجار و پهلوی. زنجان: دفتر انجمن دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان.
اسناد خاندان آل‌‌شاهی. (1402). اسناد دوره قاجار و پهلوی. زنجان: اسناد خاندان موسوی‌‌زنجانی.
اسناد خاندان حسینی‌‌زنجانی. (۱۴۰۲). اسناد دوره قاجار و پهلوی. زنجان: دفتر آیت‌الله العظمی حسینی‌‌زنجانی.
اسناد خاندان میربهاءالدین حسینی‌‌زنجانی. (1402). اسناد میدان آهنگران زنجان. دفتر بنیاد حاج میربهاءالدین حسینی‌‌زنجانی.
اسناد موزه آموزش و پروش استان زنجان. (1403). نامه‌‌های محمد اعتضاد رازانی. زنجان: موزه آموزش و پرورش استان زنجان.
اسناد موزه مهرانه زنجان. (۱۴۰۲). اسناد خاندان میرزایی. زنجان: اسناد موزه مهرانه زنجان.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی(ساکما). (۱۳۲۵ق). شمارۀ سند ۰۰۲۱۵۳/۲۹۸؛ (۱۳۳۰ق). شماره سند ۰۱۶۷۸۷/۲۵۰؛ (۱۳۰۳). شماره سند ۰۱۸۰۹۸/۲۵۰؛ (۱۳۰۷). شماره سند ۳۰۳۶۷/۲۹۷؛ (۱۳۰۸). شماره سند ۶۱۱۰/۲۹۸؛ (۱۳۰۹-۱۳۱۴). شماره سند ۰۰۰۲۸۷/۲۵۰؛ (۱۳۱۰). شماره سند ۰۰۱۴۱۸/۲۵۰؛ (۱۳۱۰). شماره سند ۰۰۱۴۲۴/۲۵۰؛ (۱۳۱۰). شماره سند ۰۰۲۰۸۶/۲۵۰؛ (۱۳۱۱). شماره سند ۰۰۱۵۴۰/۲۵۰؛ (۱۳۱۱). شماره سند ۰۱۰۹۴۲/۲۵۰؛ (۱۳۱۱-۱۳۱۳). شماره سند ۰۰۰۲۹۹/۲۵۰؛ (۱۳۱۲). شماره سند ۰۱۱۲۶۰/۲۵۰؛ (۱۳۱۲). شماره سند ۰۳۵۵۲۸/۳۱۰؛ (۱۳۱۳). شماره سند ۰۰۱۹۱۷/۲۵۰؛ (۱۳۱۳). شماره سند ۰۰۰۹۴۸/۲۵۰؛ (۱۳۱۵). شماره سند ۰۱۸۰۸۲/۲۵۰؛ (۱۳۱۵). شماره سند ۰۰۱۶۲۲/۲۵۰؛ (۱۳۱۵). شماره سند ۰۱۱۶۱۰/۲۹۸؛ (۱۳۱۵-۱۳۱۶). شماره سند ۰۱۱۵۰۶/۲۹۸؛ (۱۳۱۶). شماره سند ۴۸۹۲/۲۵۰؛ (۱۳۱۸). شماره سند ۰۰۸۸۷۳/۲۵۰؛ (۱۳۲۰). شماره سند ۰۰۱۹۰۷/۲۵۰؛ (۱۳۲۱). شماره سند ۰۲۱۶۹۰/۲۵۰.
سازمان کتابخانه‌ها، موزه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی(ساکماق). (۱۳۱۰ه.ق). شماره سند ۱۴۲۲۲۵.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱۳۱۲ه.ق)، شماره سند ۱۴۲۲۲۹.
روزنامه
روزنامه ایران. (9 شوال 1321ق). «خمسه». سال56. شماره 21.
روزنامه پروین خمسه. (19 اسفند 1309). «اخبار محلی». سال اول. شماره اول.
ــــــــــــــــــــ (15 اردیبهشت 1310). «اوقاف خمسه». سال اول. شماره 14.
ــــــــــــــــــــ (29 دی 1310). «اوقاف». سال اول. شماره 112.
کتاب‌‌ها
اتحادیه، منصوره. (۱۳۷۷). «اینجا طهران است»، در: مجموعه مقالاتی درباره طهران ۱۲۶۹-۱۳۴۴ه.ق. تهران: تاریخ ایران.
اعتضادالسلطنه. (۱۳۶۲). فتنه باب. توضیحات و مقالات عبدالحسین نوایی. تهران: بابک.
روستایی، محسن. (۱۳۷۹). اعتضاد فرهنگ؛ نگاهی به زندگانی اعتضادالشریعه میرزا محمدخان رازانی بنیانگذار فرهنگ و معارف لرستان. تهران: علوم و فنون.
زنجانی، ابراهیم. (۱۳۹۳). خاطرات شیخ ابراهیم زنجانی. به‌‌اهتمام غلامحسین میرزا‌‌صالح. تهران: کویر.
سپهر، عبدالحسین. (1386). مرآت الوقایع مظفری. جلد دوم. به‌‌کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: میراث مکتوب.
عیسوی، چارلز. (۱۳۸۹). تاریخ اقتصادی ایران؛ قاجاریه ۱۲۱۵-۱۳۳۲ه.ق. مترجم یعقوب آژند. تهران: گستره.
مصاحبه
مصاحبه با حاج زین‌العابدین معبودی نوادۀ حاج ابراهیم معبودی «حمام حاج ابراهیم». (۱۴۰۲). زنجان: بازار زنجان.
مقالات
شعبانی پور، شهناز؛ احمدوند عباس؛ فروزش، سینا. (1398). واکنش علما به سیطره حکومت پهلوی بر اوقاف (با تکیه بر اسناد). پژوهشنامه تاریخ اسلام، 36. 113-133.
عباسی، مهدی؛ شجری قاسم‌‌خیلی، رضا؛ شجاعی‌‌دیوکلایی، سیدحسن. (۱۴۰۱). سازماندهی نظام اوقاف و اهداف آموزشی آن در عصر پهلوی اول. فصلنامه علمی پژوهش‌‌های تاریخی، 58 (2)، 89-105.
کجباف، علی اکبر؛ بیگ محمدی، پروین؛ نورایی، مرتضی.(1398). بررسی کارکردهای وقف شوشتر در دوره پهلوی »(1304-1357) (. پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران ، 14 (2)، 45-58.
محسن اردبیلی، یوسف. (1380). خاندان‌‌های حکومتگر زنجان. فصلنامه فرهنگ زنجان. 2 (2و3). 99-126.
نیک مهر، اسداله؛ وکیلی، هادی (1392). نیت و مصارف موقوفات واقفان مشهد در دوره پهلوی اول و دوم (با تکیه بر وقفنامه‌های اداره اوقاف خراسان رضوی وآستان قدس رضوی). نشریه تاریخ و فرهنگ، 54(2)، 109-131.
پایان نامه ها
قبادی نصر، عباداله.(1392). بررسی کارکرد نهاد وقف در دوره پهلوی (اول و دوم) با محوریت شهرستان خرم‌آباد. گروه تاریخ دانشگاه لرستان.
نسخ خطی
مجموعه صورت وقف‌‌نامه در زنجان. (بی‌‌تا). شماره قفسه ۹۷۴۳. شماره ثبت ۸۶۲۰۹. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 15 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 9 |
||