تعداد نشریات | 41 |
تعداد شمارهها | 1,121 |
تعداد مقالات | 9,574 |
تعداد مشاهده مقاله | 17,371,312 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,120,908 |
طرح های منطقه ای و تمرکزگرایی درساختار فضایی نظام های شهری مطالعه موردی:استان کرمانشاه | ||
برنامه ریزی توسعه کالبدی | ||
مقاله 3، دوره 1، شماره 2، اردیبهشت 1392، صفحه 37-54 اصل مقاله (747.51 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسنده | ||
اسماعیل علی اکبری* | ||
عضو علمی دانشگاه پیام نور | ||
چکیده | ||
ساختار فضایی نظام سکونتگاههای شهری تحت تاثیر دودسته عوامل قراردارد. درگذشته نقش عوامل طبیعی در شکلدهی به نظامهای شهری بسیار تاثیرگذار بود. اما در دوره اخیر مولفههای غیرطبیعی نقش بارزی در سازماندهی نظامهای شهری بر عهده دارند. طرحهای توسعه منطقهای یکی ازاین مولفهها است که تحلیل اثرات آن بر چهرهپردازی نظامهای شهری در مقیاس خرد وکلان بسیاراهمیت دارد. استان و شهرکرمانشاه یکی از نمونههای بارز و برجسته زاگرس میانی است که در طول پنج دهه به عنوان قطب رشد منطقهای کانون بسیاری ازتصمیمات، اقدامات و سیاستهای توسعه منطقهای درغرب کشور بوده است. نظام شهری این استان با توزیع اندازه بسیار ناموزون اکنون یکی از نامتعادلترین و ناپایدارترین نظامهای شهری کشوراست؛ شهرکرمانشاه با حدود یک میلیون نفرجمعیت قطب شهری متمرکز و مسلط چه در سطح استانی و چه منطقهای است. در حالی که دومین شهر استان با کمتر از صد هزار نفر جمعیت اندازهای معادل یک دهم کرمانشاه دارد و سومار در آخرین مرتبه نظام سلسله مراتب شهری فقط بیست نفر جمعیت را در خود اسکان داده است. شکاف وگسستگی موجود در این شکل از توزیع اندازه شهرها که شاخص نخست شهری 0/81 معرف آن است، نه تنها در مقیاس منطقهای بلکه حتی درمقیاس ملی به مقدار زیادی بالا و غیرعادی است. آنچه در این زمینه مورد توجه این مقاله است نقش آفرینی طرحهای منطقهای بر تمرکز در نظام شهری و در نتیجه ناموزونی در ساختار فضایی نظام سکونتگاههای شهری است. این مقاله درعین حال نقش شهرمحوری وشهرمداری یا تمرکزگرایی شهری دیدگاههای کلاسیک توسعه منطقهای و بر همین اساس برنامهریزی منطقهای برآمده از آن به ویژه میل شدید این دیدگاهها را به سطوح بالا و راس نظام شبکه شهری به خوبی نشان میدهد. بر این اساس میتوان یکی از علل ریشهای توسعه شتابان شهرنشینی، قطبی شدن نظام شهری، ناهمگونی نظام سکونتگاهی و پیامدهای زیانبار آن را بر سازمان فضایی کشور و مناطق آن با رویکرد آمایشی آشکار ساخت. | ||
کلیدواژهها | ||
نظام شهری؛ طرحهای منطقهای؛ سیاستگذاری منطقهای؛ توزیع اندازه شهرها؛ کرمانشاه | ||
عنوان مقاله [English] | ||
Regional Plans and Centralization in Spatial Structure of Urban Systems Case Study : Kermanshah Province | ||
نویسندگان [English] | ||
Esmaiel Aliakbari | ||
چکیده [English] | ||
The spatial structure of urban settlement system is affected by two groups of factors, namely physical and non- physical ones. The impact of physical factors on creation of urban systems was very impressive in the past. However, nowadays the main role is played by non- physical factors. Some of these factors are regional development plans which their impacts on urban system formations are important either in small or large scales of evaluation. Province of Kermanshah and its capital city also called Kermanshah is a remarkable example at Mid- Zagros region as the pole of regional growth during the last five decades. The region has been a target for a wide range of decisions, actions, and policies of regional development in west of Iran. The urban system of Kermanshah province with its imbalance size distribution is an example of the most imbalance and non- sustaining urban systems around the country. Having about one million populations, Kermanshah city is a dominant and concentrated urban pole for the whole province as well as the region. At the same time, the second largest city of the province has a population less than 100,000 or one- tenth of Kermanshah city population. More interestingly is the smallest city, Somar with only 20 residents. The existing gap of size distribution of cities with its Primate City Index which is 0.81 not only in regional scale but also in national scale is very high abnormal. What is considered in the present paper is the role of regional plans in centralization of urban system which results in imbalance spatial structure of urban settlement’s systems. The paper also shows the pivotal function of city-oriented or urban centralization covert in classic views of regional development and regional planning especially the intensive tendency of such views towards the higher levels and head of urban network. It reveals one of the main basic reasons of rapid urban expansion, also polarization of urban system, divergence of settlement system and its harmful consequences on spatial system of the country and its regions with a provisional approach. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
urban system, regional plans, regional Policymaking, size Distribution, Kermanshah | ||
مراجع | ||
- اعتماد، گیتی (1363) شبکه شهری ایران، شهرنشیی در ایران، آگاه، تهران (ص75 – 162) . - اکبری، نعمت الله، عسگری، علی و فرهمند، شکوفه (1385) تحلیل توزیع اندازه شهرها در سیستم شهری ایران، پژوهش های اقتصادی، سال ششم، شماره چهارم، زمستان 1385، پژوهشکده اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران (صفحات83 – 104). - امکچی، حمیده (بی تا) شهرهای میانی و نقش آنها در چار چوب توسعه ملی، وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران. - بهفروز، فاطمه (1371) تحلیلی نظری - تجربی برای متعادل سازی توزیع فضایی جمعیت در سیستم شهرهای ایران، مجله پژوهش های جغرافیایی، شماره 28، سال بیست و چهارم، فروردین 1371، موسسه جغرافیا، دانشگاه تهران (ص7 – 86). - پاتر، رابرت و سلی لوید، ایوانز (1384) شهر در جهان در حال توسعه، ترجمه کیومرث ایراندوست و همکاران، سازمان شهرداریها و همیاریهای کشور، تهران. - تالشی، مصطفی، علی اکبری، اسماعیل و پناهی جلودار، قربان (1391) تغییرات نظام سلسله مراتب شهری در استان اردبیل در دوره 1365 - 1385، جغرافی، سال دهم، شماره32، بهار1391، انجمن جغرافیایی ایران، تهران، (صفحات75 – 99) . - تولایی، سیمین و خزایی، ام البنین (1385) الگوی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری استان مازندران، جغرافیا، سال چهارم، شماره 10 و 11، پاییز و زمستان 1385، چاپ 1388، انجمن جغرافیایی ایران، تهران، (صفحات 125 – 142). - چاوشی، اسماعیل (1373) شهرنشینی و شبکه شهری سیستان و بلوچستان، رساله دکتری، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی و اجتمایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیفات، تهران. - حاجی پور، خلیل (1384) بررسی تحلیل و ارائه الگویی برای نظام شهری استان خوزستان، مجلة هنرهای زیبا، شمارة 123، سال1384، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران. - رفیعیان، مجتبی (1375) سازمانیابی فضا باتأکید برسیستمهای شهری، مطالعه موردی : استان اصفهان، رساله دکتری، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. - روستایی، شهریور (1378) سازمان یابی نظام سکونتگاهی و نقش آن در تعادل ناحیهای استان آذربایجان شرقی، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران. - رهنمایی، محمدتقی، فرهودی، رحمت الله، ضیا توانا، محمدحسن وخمر، غلامعلی (1390) تحلیل وضعیت نخست شهری در سطوح استانی (سیستان و بلوچستان) و ناحیهای (زابل) ، جغرافیا، سال نهم، شماره 28، بهار 1390، انجمن جغرافیایی ایران، تهران، (صفحات 81 – 110). - سازمان برنامه و بودجه کشور (1351) مطالعات جامع توسعه اقتصادی و اجتماعی، بتل مموریان، تهران. - سازمان برنامه و بودجه کشور (1356) مطالعات استراتژی درازمدت طرح آمایش سرزمین، جلد سوم - ستیران، گزارش نهایی، تهران. - سازمان برنامه و بودجه استان کرمانشاه (1356) گزارش وضع موجود، عملکرد برنامة پنجساله پنجم (قبل از انقلاب) ، کرمانشاه. - سازمان برنامه و بودجه استان کرمانشاه (1374) گزارش وضع موجود، عملکرد برنامة پنجسالة اول و برنامة توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان کرمانشاه (بعد از انقلاب) ، کرمانشاه. - سازمان برنامه و بودجه استان کرمانشاه (1380) گزارش وضع موجود، عملکرد برنامة پنجسالة دوم و برنامة توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان کرمانشاه (بعد از انقلاب) ، کرمانشاه. - سازمان برنامه و بودجه استان کرمانشاه (1386) گزارش وضع موجود، عملکرد برنامة پنجسالة سوم و برنامة توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان کرمانشاه (بعد از انقلاب) ، کرمانشاه - سازمان برنامه و بودجه کشور (1364) طرح پایه آمایش سرزمین اسلامی - سنتز مطالعات، تهران. - سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمانشاه (1381) مطالعات جامع توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی استان کرمانشاه، کرمانشاه. - سازمان مدیریت و برنامهریزی استان کرمانشاه : آمارنامه استان کرمانشاه – 1384 و 1388. - سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور (1383) طرح آمایش سرزمین - جهتگیریهای آمایش ملی، تهران. - سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور: آمارنامه کل کشور، 1388. -سند ملی توسعه استان کرمانشاه، مصوب هیأت وزیران، 5/4/1384. - صرافی، مظفر (1377) مبانی برنامهریزی توسعه منطقهای، سازمان برنامه و بودجه، تهران. - عظیمی، ناصر (1381) پویش شهرنشینی و مبانی نظام شهری، نشر نیکا، تهران. - فتحی، علی (1381) نظام سلسله مراتبی شهرهای استان کرمانشاه و شیوههای تعادل بخشی آن، پایاننامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران. - فنی، زهره (1375) ، نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقهای، مطالعه موردی :استان خوزستان، رساله دکتری، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. - کنعانپور، جهانگیر (1376) برنامهریزی نظام شهری منلسب شرایط ایران، مطالعه موردی : استان اردبیل، پایاننامه کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشکده شهیدبهشتی، تهران. - کوهی، سلیمان (1382) بررسی الگوی بهینه نظام شهری در استان کرمانشاه، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران - مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، نتایج استان کرمانشاه - 1355 تا 1385، تهران. - مشکینی، ابوالفضل (1382) نارسایی فضایی نظام شهری استان زنجان، رساله دکتری، گروه جغرافیا، دانشکده علوم زمین و جغرافیا، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. - نظریان، اصغر (1374) جغرافیای شهری ایران، پیام نور تهران. - نظریان، اصغر (1388) ، پویایی نظام شهری ایران، مبتکران، تهران. - نظریان، اصغر (1375) جایگاه شهرهای کوچک در سازماندهی فضایی و توسعه ملی، مورد:استان زنجان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال یازدهم، شماره 3، پاییز1375، مشهد (صفحات 48 – 71). - وزارت مسکن و شهرسازی (1376) طرح کالبدی منطقه زاگرس - گزارش شبکه شهرها و خدمات، جلد اول، تهران. - وزارت مسکن و شهرسازی (1375) طرح کالبدی ملی - گزارش تلفیق، جلد اول، تهران. - وزارت مسکن و شهرسازی (1375) طرح کالبدی ملی ایران - گزارش سنتز مطالعات، جلد اول، تهران. - وزارت مسکن و شهرسازی (1375) طرح کالبدی ملی - گزارش سنتز مطالعات، جلد چهارم، تهران. - وزارت مسکن و شهرسازی (1387) طرح کالبدی منطقه شمال شرق، مهندسان مشاور فرنهاد - عرصه، تهران. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,308 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,046 |