تعداد نشریات | 41 |
تعداد شمارهها | 1,121 |
تعداد مقالات | 9,572 |
تعداد مشاهده مقاله | 17,364,480 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,116,045 |
بررسی ریشه های شکل گیری روایتی عامیانه دربارة کشف مرقد شاهچراغ در شیراز | ||
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران | ||
مقاله 3، دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97، فروردین 1397، صفحه 47-62 اصل مقاله (550.48 K) | ||
نوع مقاله: pajoheshi | ||
نویسنده | ||
محمد مرادی* | ||
استادیار بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز | ||
چکیده | ||
مرقد احمد بن موسی الکاظم (ع) مشهور به شاهچراغ، در سدههای اخیر یکی از مراکز و عوامل اصلی تحولهای فرهنگی در شیراز بوده و به دلیل قرار داشتن در بافت قدیمی شهر، در ادبیات مجاورانِ این مرقد نیز حضور و نمودی چشمگیر داشته است. یکی از داستانهای مشهور در تاریخ عامة شیراز، روایتی است که زمان کشف و ساخته شدن مرقد این امامزاده را به عصر عضدالدولة دیلمی نسبت میدهد؛ با اینحال در پژوهشهای عمدتاً تاریخی موجود، به نقد اصالت این داستان بسنده شده و ریشهها و زمینههای شکلگیری آن در تاریخ عامة شیراز، تحلیل و معرفی نشده است. در این مقاله، به روش تحلیل محتوا، ضمن بررسی سیر تطور روایتهای کتبی و شفاهی موجود دربارة زمان و چگونگی کشف مرقد، عوامل مؤثر در شکل گرفتن این داستان و ریشههای احتمالی آن در روایت تاریخی که زمان کشف مرقد را عصر اتابکان دانسته، مشخص شده است. نتایج نشان میدهد، خلاف نظر پژوهشگران تاریخ شیراز، برخی از ارکان اصلی روایت شفاهی رایج در ادب عامة شیراز، ریشه در مستندات تاریخی و عرفانی این شهر دارد. همچنین، نوع معماری مرقد، آمیختگی داستان کشف مدفن شاهچراغ با روایتهای موجود دربارة دیگر امامزادگان مدفون در شیراز و نقش اقطاب ذهبیه در ادارة امور جاری آستان، از دیگر عواملی است که در بسط و رواج این داستان در ادبیات و تاریخ عامة شیراز مؤثر بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
احمد بن موسی (ع)؛ شاهچراغ؛ تاریخ عامة شیراز؛ ذهبیه؛ عضدالدوله | ||
عنوان مقاله [English] | ||
Investigating the Roots of Formation of Slangy Narrative about Discovery of Shah Cheragh's Tabernacle in Shiraz | ||
نویسندگان [English] | ||
Mohammad Moradi | ||
Assistant Prof of Persian Language and Literature, Shiraz University | ||
چکیده [English] | ||
In recent centuries, the tabernacle of Ahmad-Ibn Musa-al-Kazem renowned as Shah-e-Cheragh, has been one of the main centers and factors of cultural evolutions in Shiraz and because of locating in the old contexture of this city, the literature of its neighbors has a salient sight. One of the famous stories in slangy literature of Shiraz, is a narrative which ascribe the time of its discovery and building to the age of Azod-al-Dowle-ye-Deilami. Nonetheless, in the present researches which are most historical, is suffice to the criticism of its originality and the roots of its formation in the slangy literature of Shiraz has not been introduced and analyzed. The study whilst investigating the evolution of available written and verbal narratives about the time and the manner of its discovery, has also specifies the effective factors in forming this story and its probable roots in the historical narrative, by using content-analysis method, which ascribe the time of its discovery to the age of Atabakan. Results show that, contrary to the opinion of history scholars of Shiraz, some of the main pillars of oral narrative that are common in slangy literature of Shiraz, are rooted in historical and theosophical documentations. The type of its architecture, amalgamation of the story of the discovery of Shahcheragh's tomb with the available narratives about other entombed innocent persons in Shiraz and the role of Zahabiyeh sects in ruling the going affairs of holy shrine are also the other factors which were effective in the expansion of this story in the slangy literature of Shiraz. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
Ahmad-Ibn-Musa, Shah-e-Cheragh, slangy history of Shiraz, Zahabiyeh, Azod-al-Dowleh | ||
مراجع | ||
ابن بطوطه (1337). سفرنامه (رحله). ترجمة محمدعلی موحد. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ابن بلخی (1374). فارسنامه. بر اساس تصحیح لسترنج و نیکلسن. توضیح منصور رستگار فسایی. شیراز: بنیاد فارسشناسی. استرابادی، میرزا مهدیخان (1341). جهانگشای نادری. به اهتمام سید عبدالله انوار. تهران: بهمن. اهلی شیرازی (1344). کلیات اشعار. تصحیح حامد ربانی. تهران: سنایی. اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1340). مسالک و ممالک. به اهتمام ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. افسر، کرامتالله (1374). تاریخ بافت قدیمی شیراز. چاپ دوم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و قطره. بحرانی، یوسف (بیتا). لؤلؤه البحرین. بهکوشش محمدصادق بحرالعلوم. قم: آل البیت. بهروزی، علینقی (1352). معجزة شاهچراغ. مجلة یغما. شمارة 3030. ص 557- 558. بیضاوی، عبدالله بن عمر (بیتا). نظامالتواریخ. تصحیح بهمن میرزا کریمی. تهران: علمی. پرویزی، شمسالدین (1344). رسالة نوریه. در تعریف سلسلة جلیلة ذهبیه. بیجا: رضایی. تاورنیه، ژان باتیست (1336). سفرنامۀ تاورنیه. ترجمۀ ابوتراب نوری. با تجدید نظر کلی و تصحیح حمید شیرانی. تهران: سنایی و کتابفروشی تایید أصفهان. جزائری، نعمتالله (بیتا). الانوارالنعمانیه. با تحشیه و تعلیق محمدعلی قاضی طباطبایی. تبریز: شرکت چاپ. جنید شیرازی، معینالدین ابوالقاسم (1328). شدالازار فی حط الاوزار عن زوار المزار. تصحیح محمد قزوینی و عباس اقبال. تهران: مجلس. جنید شیرازی، عیسی (1364). تذکرة هزار مزار. ترجمة شدالازار. به تصحیح نورانی وصال. شیراز: کتابخانة احمدی. حدائق، غیاثالدین (1342). عضدالدوله دیلمی و آشکار شدن مزار شریف احمدبن موسیالکاظم علیهالسلام شاهچراغ، پایاننامه. زیر نظر خوب نظر. شیراز: دانشگاه شیراز. حمدالله مستوفی قزوینی (1339). تاریخ گزیده. تهران: امیرکبیر. حمدالله مستوفی قزوینی (1317). نزهة القلوب، المقاله الثالثه.، به تصحیح گای لیسترنج. تهران: ارمغان. خاوری، اسدالله (1362). ذهبیه. تصوف علمی ـ آثار ادبی. تهران: دانشگاه تهران. دیلمی، ابوالحسن (1363). سیرت الشیخ الکبیر ابوعبدالله ابن الخفیف الشیرازی. ترجمة رکنالدین یحیی بن جنید شیرازی، تصحیح ا. شیمل- طاری. تهران: بابک. راستی، هاجر (1390). علل و آثار هجرت حضرت احمدبن موسی شاهچراغ (ع) به شیراز. به راهنمایی پوراحمدی. شیراز: دانشگاه شیراز. رستگار، محمدحسین (1384). حکایت مهر. شیراز: ادیب مصطفوی. روضاتی، سیدمحمدعلی (1335). جامعالانساب، خاندانهای سادات موسیو. اصفهان: جاوید. زرکوب شیرازی، احمدبن شهابالدین ابیالخیر (1350). شیرازنامه. به کوشش اسماعیل واعظ جوادی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. زنجانی، موسی (1394). الجامع فی الرجال. قم: پیروز. سامی، علی (1347). شیراز. شیراز: چاپخانة احمدی. سعدی، مصلح بن عبدالله (1385). غزلهای سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: سخن. شاهداعی شیرازی (1339). کلیات. بخش دوم، به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: کانون معرفت. شیخ مفید (1364). الارشاد. به تصحیح محمدباقر بهبودی و ترجمه و شرح شیخ محمدباقر ساعدی خراسانی. تهران: اسلامیه. عرفانمنش، جلیل (1391). چلچراغ شیراز، تحلیلی از قیام احمد بن موسی و برادران امام رضا علیهم السلام. چاپ سوم. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. فسایی، حاج میرزا حسن (1367). فارسنامة ناصری، تصحیح منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر. فقیری، ابوالقاسم (1387). «جایگاه حضرت احمد بن موسی (ع) شاهچراغ در فرهنگ مردم. مجلة فرهنگ مردم، شمارههای 27 و 28، صفحات 143-149. کلانتری، علیاکبر (1390). آفتاب شیراز، پژوهشی نو و جامع پیرامون شخصیت و مدفن حضرت احمد بن موسی (ع) معروف به شاهچراغ. شیراز: دانشگاه شیراز. مجلسی، محمدباقر (1404). بحارالانوار. بیروت: الوفاء. مرادی، مرضیه و مرادی، معصومه (1393). کتیبههای فیروزهای. شیراز: رخشید. ملکالکتاب شیرازی، آقا میرزا صاحب (1335 ق). بحرالانساب موسوم به ریاض الانساب و مجمع الالقاب. بمبئی: بینا. منصور حافظ (1378). دیوان. به کوشش سید احمد بهشتی. تهران: روزنه. موسوی نامی، میرزا محمدصادق (1317). تاریخ گیتیگشا، در تاریخ خاندان زند. تصحیح سعید نفیسی. تهران: اقبال. نیری، محمدیوسف (1383). دو رساله در حالات و کرامات حضرت شاهچراغ (ع). چاپ دوم. شیراز: دانشگاه شیراز. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 725 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 734 |