اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات41
تعداد شماره‌ها1,103
تعداد مقالات9,450
تعداد مشاهده مقاله17,042,588
تعداد دریافت فایل اصل مقاله11,949,840
اخگری سنگ آتش, زهره, میرکریمی, سید حامد, محمدزاده, مرجان, سلمان ماهینی, عبدالرسول. (1398). تبیین معیارهای کیفیت بصری منظر خیابانی با روش طبقه‌بندی کیفیت بصری و ماتریس دست‌یابی به اقدامات، مطالعه موردی: مسیرهای پیاده مشهد و گرگان. فصلنامه علمی زیست فناوری گیاهان زراعی, 10(20), 57-76. doi: 10.30473/grup.2020.7079
زهره اخگری سنگ آتش; سید حامد میرکریمی; مرجان محمدزاده; عبدالرسول سلمان ماهینی. "تبیین معیارهای کیفیت بصری منظر خیابانی با روش طبقه‌بندی کیفیت بصری و ماتریس دست‌یابی به اقدامات، مطالعه موردی: مسیرهای پیاده مشهد و گرگان". فصلنامه علمی زیست فناوری گیاهان زراعی, 10, 20, 1398, 57-76. doi: 10.30473/grup.2020.7079
اخگری سنگ آتش, زهره, میرکریمی, سید حامد, محمدزاده, مرجان, سلمان ماهینی, عبدالرسول. (1398). 'تبیین معیارهای کیفیت بصری منظر خیابانی با روش طبقه‌بندی کیفیت بصری و ماتریس دست‌یابی به اقدامات، مطالعه موردی: مسیرهای پیاده مشهد و گرگان', فصلنامه علمی زیست فناوری گیاهان زراعی, 10(20), pp. 57-76. doi: 10.30473/grup.2020.7079
اخگری سنگ آتش, زهره, میرکریمی, سید حامد, محمدزاده, مرجان, سلمان ماهینی, عبدالرسول. تبیین معیارهای کیفیت بصری منظر خیابانی با روش طبقه‌بندی کیفیت بصری و ماتریس دست‌یابی به اقدامات، مطالعه موردی: مسیرهای پیاده مشهد و گرگان. فصلنامه علمی زیست فناوری گیاهان زراعی, 1398; 10(20): 57-76. doi: 10.30473/grup.2020.7079

تبیین معیارهای کیفیت بصری منظر خیابانی با روش طبقه‌بندی کیفیت بصری و ماتریس دست‌یابی به اقدامات، مطالعه موردی: مسیرهای پیاده مشهد و گرگان

فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری
دوره 10، شماره 20، مهر 1398، صفحه 57-76    اصل مقاله (1.56 M)
نوع مقاله: علمی-پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/grup.2020.7079
نویسندگان
زهره اخگری سنگ آتش1؛ سید حامد میرکریمی2؛ مرجان محمدزاده* 3؛ عبدالرسول سلمان ماهینی2
1کارشناس ارشد ارزیابی و آمایش محیط‌زیست، گروه محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.
2دانشیار گروه محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.
3استادیار گروه محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.
چکیده
مسیرهای پیاده، راهروهای شهری­ هستند که بیشتر فعالیت­های اجتماعی در آن­ها رخ می­دهد. از این رو، توجه به معیارهای مؤثر بر زیبایی و بهینه­سازی این مسیرها از اهمیت بسزایی در بررسی منظرهای خیابان­ها برخوردار هستند. هدف از تحقیق حاضر شناسایی مهم­ترین معیارهای زیبایی­شناختی مسیرهای پیاده می‌باشد. در مجموع چهار مسیر پیاده از دو شهر مشهد و گرگان با کمک رویکرد­های روش طبقه­بندی کیفیت بصری و روش ماتریس دست‌یابی به اقدامات مورد بررسی قرار گرفته شده است. داده­های حاصل از تکمیل 100 پرسش­نامه­­ مصور در طی دو مرحله توسط 50 کارشناس به کمک دستور تحلیل روش­های طبقه­بندی کیفیت بصری و ماتریس دست‌یابی به اقدامات تجزیه و تحلیل شدند و در نهایت مهم­ترین معیارها شناسایی گردیدند. نتایج حاصل از پرسش­نامه نشان داد از نظر کاربران دو معیار رنگ با 2/82/0 و فضای سبز با کسب امتیاز 7/77/0 به ترتیب نقش مؤثرتری نسبت به سایر معیارها در زیبایی مسیرهای پیاده­روی داشتند. هم‌چنین، نتایج این امکان را برای پژوهشگران ایجاد می­کند تا با بهره­برداری از آن­ها، امکان افزایش کیفیت بصری بیش­تری از مناظر شهری فراهم شود و از طرف دیگر معیارهای دقیق­تر و کاربردی­تر به جای معیارهای انتزاعی مؤثر بر زیبایی مناظر خیابانی شناسایی شوند و روند بررسی زیبایی منظر خیابان­ها برای طراحان و برنامه‌ریزان محیط شهری تدقیق و تسریع گردد.

تازه های تحقیق

دو معیار رنگ و فضای سبز موثرترین معیار برای زیبایی منظر خیابان هستند.

کلیدواژه‌ها
منظر شهری؛ کیفیت بصری؛ مسیرهای پیاده؛ مشهد؛ گرگان
عنوان مقاله [English]
Explaining Visual Quality Criteria of Streetview by Visual Quality Classification and Matrix of Achievement Measures, Case Study: Mashhad and Gorgan Walkways
نویسندگان [English]
Zohreh Akhgarisangatash1؛ Seyedhamed Mirkarimi2؛ Marjan Mohammadzadeh3؛ Abdolrassoul Salmanmahiny2
1M.A of Environmental Assessment, Environment Department, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran.
2Associate Prof, Environment Department, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran.
33. Assistant Prof, Environment Department, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran.
چکیده [English]
Sidewalks are urban corridors where some of the most important social activities occur. Therefore, considering the criteria which affecting the beauty and optimization of these paths is of great importance in examining the views of the streets. Identifying the most important aesthetic criteria of the sidewalks is the aim of the present study. A total of four pedestrian paths from two cities of Mashhad and Gorgan have been investigated using visual quality classification and matrix approach approaches.The data obtained from completing 100 visual questionnaires were analyzed by 50 experts in two stages by using the visual quality classification methods and the matrix for achieving the measures, finally the most important criteria were identified.The outcome results of the questionnaire indicated that colour with 82/2% and green space with 77/7% had more effective role in beautifying the sidewalk paths respectively. Also, the results make it possible for researchers to prepare the possibility with intention of increasing more visual pleasure of urban landscape by using them .On the other hand, instead of effective abstract criteria on beauty of streets landscapes, more precise and practical criteria identified and the process of reviewing the beauty of streets landscapes have been speeded up and accurate for designers and planners.
 
 
 
کلیدواژه‌ها [English]
Urban landscape, Visual quality, Sidewalks, Mashhad, Gorgan
اصل مقاله

مقدمه

امروزه نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی می­کنند (Zhou et al. 2014: 15; Sakieh et al. 2016: 1). لذا در اولویت قرار گرفتن طراحی این محیط­ها پس از گذشت پنج دهه از پیدایش، به زمینه مهم و معنی­داری در حوزه فعالیت­های علمی، سیاست عمومی و فعالیت حرفه­ای تبدیل شده است. به‌طوری که اهمیت این موضوع به‌قدری می‌باشد که آن را به‌طور فزاینده‌ در میان بخش‌های خصوصی و عمومی در سطح جهان به رسمیت شناخته‌‌اند. (عسگری و اردلانی، 1396: 19). از سوی دیگر، با رسمیت یافتن این موضوع، درخواست برای به کارگیری طراحان شهری حرفه­ای و به‌طور کلی مهارت­های طراحی منظر شهری افزایش یافته ­است .(Carmona & Tiesdell, 2007: 263)

منظر یکی از اصلی­ترین مؤلفه­ها در تشخیص حیات، پایداری محیط و وسیله ارتباطی بین استفاده­کنندگان و فضا است و به‌عنوان یکی از کاربردی­ترین و مهم­ترین جنبه­های مورد توجه و بررسی در طراحی شهری معرفی می­شود. منظر شهری، هنر یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه ساختمان­ها، خیابان­ها و مکان­هایی است که محیط شهری را می­سازند (کالن، 1377: 206). منظر در آغاز امری عینی است و به واسطه کیفیت ظهور عوامل فیزیکی شهر موجودیت می­یابد و به سبب گذشت زمان و تکرار شدن به عنصر مشترک پیوند دهنده افراد جامعه بدل می­گردد. با توجه به این موضوع که منظر شهری، کالبد و کیفیت شهر را توأمان در بر می­گیرد می­توان ادعا نمود که ادراک شهر همان تفسیر منظر شهری است. در این راستا، انسان نه تنها در ساختار چشم­انداز بصری شهر از طریق فعالیت­های خود بر منظر شهری تأثیر می­گذارد بلکه رفتار و درک ذهنی شهروندان نیز از طریق تماس با آن تأثیر می­پذیرد . (Crow et al., 2006:75, 282)

از مؤثرترین عناصر تأثیرگذار بر کیفیت بصری شهرها، بدنه‌های شهری را می­توان معرفی کرد که اصلاح آن­ها می­تواند به بالا رفتن کیفیت منظر شهر منجر شود (خاک­زند و همکاران، 1393: 10-15). در حال حاضر یکی از مهم­ترین موضوعاتی که نظر طراحان را به خود جلب نموده، مسأله­ لزوم ارتقا کیفیت دید و منظر بدنه­های شهری در خیابان­ها در چارچوب مؤلفه بصری-زیباشناختی کیفیت محیط است. امری که به نظر می­رسد نه به تنهایی، بلکه در کنار ارتقاء دیگر مؤلفه­های کیفیت محیط چون مؤلفه­های عملکردی- فعالیتی، معنایی- ادراکی و محیط­زیستی، می­تواند زمینه ارتقاء کیفیت محیط در فضاها و عرصه­های عمومی شهرهای امروزی را فراهم آورد. وجود نابسامانی و اغتشاش بصری، عدم امنیت روانی و سردرگمی افراد در مناظر خیابانی، رهاشدن و فرسودگی نشانه‌­ها و عناصر فرهنگی- تاریخی، کیفیت نامناسب نماهای ساختمانی، فقدان شکل سازماندهی شده در فرم و منظر جداره­های خیابان­های شهری، راه­یابی، گم­گشتگی و ابهام در جهت­یابی، عدم ارزیابی مثبت مردم از فضاهای شهری و کاهش حس تعلق به محیط­های شهری از لزوم ارتقا کیفیت دید و منظر خیابانی در چارچوب مؤلفه بصری- زیبایی­شناختی کیفیت محیط حکایت می­کند (محاسن­نیاری و همکاران، 1392: 17).

به‌طور کلی، ارتقاء عوامل بصری منظر فضاهای شهری زمانی می­تواند تحقق یابد که اولویت­سنجی مسائل شهری موجود، مبتنی بر نظریات شهروندان و استفاده­کنندگان از فضاها باشد. مطالعات مختلف با توجه به هدف تحقیق خود و شرایط متفاوت محیطی، مبتنی بر نظر شهروندان و کاربران، معیارها و ویژگی‌های متفاوتی برای ارزیابی کیفیت بصری سیما شناسایی و اولویت­بندی کردند. مهم­ترین مسأله در این مطالعات انتخاب معیارهایی است که بر اساس هدف پژوهش و منطقه مطالعاتی مناسب و جامع باشد. هم‌چنین، از آنجا که نظرات و آرای مختلفی در سطح شهر و پیرامون مسائل منظر شهری و اولویت­های آن وجود دارد، اتخاذ تصمیمات باید هم‌گرا و در راستای پوشش همه جانبه معیارها و اولویت­ها باشد. از این‌رو، این مطالعه با هدف شناسایی مهم‌ترین معیارهای بررسی کیفیت بصری منظر خیابانی به کمک روش طبقه­بندی کیفیت بصری و ماتریس دست‌یابی به اقدامات در دو شهر مطالعاتی مشهد و گرگان انجام شده است. جهت دست‌یابی به این هدف،  عوامل محیطی مؤثر در انتخاب سیمای مناظر مطلوب نیز تعریف شدند.

 بدین منظور در این پژوهش سعی شده  تا معیارها و عوامل مؤثر در زیبایی منظر خیابان تبیین و اولویت هر یک از معیارها نسبت به هم از دیدگاه مصرف­کنندگان و کاربران در راستای ارتقاء کیفی منظر فضاهای شهری دو شهر مشهد و گرگان مورد بررسی قرار گیرد. به این ترتیب این پژوهش از نظر روش تحقیق، پژوهشی کیفی و به لحاظ هدف، تحقیق کاربردی است. هم‌چنین، از نظر روش تحقیق، پژوهشی میدانی و کتابخانه­ای اسنادی می‌باشد که به تدوین الگویی جامع در ارتباط با شناسایی معیارهای مؤثر بر زیبایی منظر خیابان­های شهری می‌پردازد و از طریق پرسش­نامه به تبیین موضوع اقدام می­نماید و در پایان نیز برای آزمون سؤالات تحقیق و چارچوب مفهومی ارائه شده، داده­های حاصل از پرسش­نامه­ها با کمک روش­هایی هم‌چون روش طبقه­بندی کیفیت بصری و روش ماتریس دست‌یابی به اقدامات مورد بررسی قرار گرفته شده است.

 

مبانی نظری

مفهوم منظر شهری

به‌طورکلی منظر شهری حاصل فهم شهروندان به واسطه ادراک نمادهای آن s ( ابعاد کالبدی شهر) و تداعی معانی مرتبط با آن ( ابعاد مخاطب عام و خاطره­ای) تعریف می­شود و جلوه­ای از واقعیت فضای زندگی انسان می‌باشد که توسط مصرف­کننده درک می­شود (منصوری، 1383: 70). منظر شهری بیش از یک مسأله برنامه­ریزی و طراحی شهری، در درجه نخست مسأله ارزش­­ها، اهداف انسانی و به رسمیت شناخته شدن مسئولیت اجتماعی توسط آحاد مردم جامعه می‌باشد. هم‌چنین، واقعیتی کارشناسی است که در مشاهده هر فرد دیده می­شود. به عبارت دیگر، توصیفی از واقعیت موجود کالبد یک شهر می‌باشد. این توصیف فارغ از تصویری است که به واسطه تجربیات فرد مشاهده کننده در ذهن او نقش بسته است و مهم­ترین ویژگی‌های کلیدی آن را می­توان پایداری، هویت، زیبایی و وحدت دانست (محمودی، 1385: 58). منظر را نیز می­توان محصول تعامل انسان و محیط در فضای بیرونی تعریف نمود. منظر شهری کلیه اطلاعات موجود از فضا است که توسط حواس­ قابل دریافت می‌باشد و در فرآیند ادراک پردازش می­گردد. منظر شهری اطلاعاتی از قبیل فرم، کارکرد و معنای فضا را در بر می‌گیرد (پاکزاد، 1394: 94). لینچ برای تعریف منظر شهری سه عامل ادراکی، فیزیکی و عملکردی را در منظر شهری حائز اهمیت می­داند (Lynch, 1972). منظر شهری در آغاز امری عینی و ذهنی است که به واسطه کیفیت ظهور عوامل فیزیکی شهر موجودیت می­یابد. به سبب گذشت زمان و تکرار شدن به عنصر مشترک پیوند دهنده افراد جامعه بدل می­گردد. فیضی و اسد پور(1392)، مؤلفه­های منظر عمومی شهر را حاصل کنش متقابل سه مؤلفه، محیط ساخته شده، محیط طبیعی و محیط انسانی می­داند (شکل 1) که در دو دسته عوامل عینی و ذهنی شکل می­گیرند (فیضی و اسدپور، 1392: 6).


                                                                            

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1. عوامل و مؤلفه­های تشکیل­دهنده منظر شهری

                                   مأخذ: فیضی و اسدپور، 1392: 6 .

 


 

منظر شهری کلیه عناصر طبیعی و مصنوع قابل مشاهده از عرصه­های عمومی شهر شامل خیابان­ها، میادین، گره­ها و پهنه‌های عمومی است (طاش، 1389: 68). در این پژوهش بر اساس تعاریف و ابعاد مفهومی منظر شهری ارائه شده توسط اندیشمندان مختلف، منظر خیابان­های شهری در بعد عینی و مؤلفه زیباشناختی )عینی-ذهنی) بررسی می­شود.

زیبایی­شناسی در منظر

زیبایی موضوع یا مفهوم و یا حقیقتی است که تمایل انسان به آن سرشته شده ­است. قدیمی­ترین آثار فلاسفه، زیبایی را همراه با حقیقت و خوبی، سه اصل جهانی مورد علاقه و احترام همه انسان­ها معرفی می­نماید (نقی­زاده، 1382: 40). در تعریف زیبایی، این مفهوم را در ارتباط با مطلوبیت، تناسب، لذت، خشنودی، خیر و سودمندی می­دانند. زیبایی­شناسی در لغت به‌ معنای شناختن زیبایی می‌باشد. هدف زیبایی­شناسی، شناسانیدن جمال است. زیبایی­شناسی که در گذشته شاخه­ای از فلسفه بود، در دوران معاصر آمیزه­ای از فلسفه، روان­شناسی و جامعه­شناسی هنر است (احمدی، 1375: 301).

زیبا از مصدر زیبیدن معانی چون زیبنده، شایسته، نیکو، جمیل و آراسته دارد. زیبایی نیز یعنی حالت و کیفیت زیبا که عبارت است از نظم و هماهنگی که همراه عظمت و پاکی در اشیاء وجود دارد و عقل و تخیل و تمایلات عالی انسان را به تحسین وا می‌دارد و لذت و انبساط پدید می‌آورد (افهمی و علیزاده، 1391: 61). نیاز به زیبایی جز ناشناخته­ترین نیازها است. در تعریف این نیاز سه موضوع ارزش، لذت و تعجب مهم می‌باشد. نکته­ای که باید در مبحث زیبایی­شناسی مورد توجه قرار بگیرد تنوع­­طلبی است (رضازاده، 1386: 12). زیبایی در محیط، نقش و تاثیر اشکال، تناسبات، ریتم، مقیاس، پیچیدگی و رنگ شامل می‌شود. بخش مهمی از ادراک زیبایی یعنی ادراک معنا، نشانه­ها و نمادها، علاوه بر آن­که در ترجیحات زیبایی­شناختی واجد اهمیت خاص­اند و مشخص کننده خصوصیات ارتباط بیننده با مکان نیز هستند (امین­زاده گوهرریزی و همکاران، 1393: 5).

زیبایی با تأکیدی معمارانه بر جنبه بصری و هنری منظر شامل توجه به کثرت و تنوع، مقیاسی انسانی، طبیعت­گرایی و نظمی ارگانیک در فرم و ترکیب رنگ محیط است (وحدت و همکاران، 1394: 24).

امروزه زیباسازی فرآیند آفرینش هنری و ارتقاء کیفیت زندگی در محیط و منظر شهری معرفی می­شود که هنرمند در آن، فرهنگ و باورهای جامعه را در معرض تماشای افراد قرار داده است و باعث حفظ بصری و بهبود منظر پیش روی افراد می‌شود. با این رویکرد، بناها، هنرهای تجسمی، گرافیک، آثار حجمی، نقاشی دیواری، تبلیغات محیطی و مبلمان شهری در فضاهای شهری علاوه بر ایجاد آرامش در شهروندان، مورد استفاده آنان نیز قرار می­گیرد. هم‌چنین، زیباسازی بر ارتقاء کیفیت محیط و فضاهای عمومی تأکید دارد تا تعامل اجتماعی را تسهیل نموده و هویت کالبدی شهر و هویت اجتماعی شهروندان را تحکیم ببخشد. در این راستا، فرایند زیباسازی به ساماندهی، بهسازی و احیای اماکن، معابر، میادین و اماکن تاریخی و فرهنگی می­پردازد. در حقیقت با به‌کارگیری علم زیبایی­شناسی می­توان آشفتگی و بی­نظمی در رنگ، مصالح، کف­سازی، خط آسمان و موارد دیگر را اصلاح و بازسازی نمود (Galenoi & Tadaion, 2010: 250). همواره در بین کارشناسان مسائل شهری، زیباشناسی شهر از دو بعد کارکردی و بصری مورد مطالعه قرار می­گیرد. بعد کارکردی به جنبه­های عملکردی عناصر محیط، بناها، المان­ها، مبلمان و طراحی­های منظر شهری می­پردازد و عموماً بر جسم شهروندان تأثیرگذار  است. بعد بصری نیز به مقوله رنگ، فرم و ترکیب فضا و محیط می­پردازد و غالباً مولفه­های روحی و روانی را مورد نظر قرار می­دهد. کیفیت بصری بایستی با سایر عوامل محیط به رقابت بپردازد تا بتواند زیبایی خود را نشان دهد و حتی برتر از آن­ها باشد.

کیفیت بصری یکی از مهم­ترین عوامل تعامل انسان با محیط پیرامون و هم‌چنین از مولفه­های اساسی محیط­های انسان­ساخت به­ ویژه در فضاهای شهری است که عدم توجه برنامه­ریزان و مدیران به آن و گسترش بی­ضابطه شهرها، افزایش جمعیت، عدم توجه به آرامش و بهره­برداری از فضاهای شهری سبب آشفتگی بصری و نابسامانی در این محیط­ها گردیده ­است (دویران و همکاران، 1391: 30  و Polat,2015 : 637). سنجش و ارزیابی کیفیت بصری منظر از دهه 1960 مورد توجه اکثر معماران و طراحان منظر همچون مک‌هرگ[1] (1969) ، زوب[2] (1984) و سایر کارشناسان در این زمینه قرار گرفت و به عنوان یکی از اجزاء اصلی طراحی و معماری و برنامه­ریزی منظر محسوب گردید (Wu  et al, 2006: 20). در کشورهای توسعه ­یافته و پیشرفته، طی تحقیقات مختلف اهمیت این موضوع که ارزیابی و بررسی کیفیت بصری می­تواند با رویکرد آینده­نگر برای حفظ ارزش­هایی از قبیل حفظ ارزش مناطق مسکونی، زیبایی فضاهای عمومی در شهرها، جنگل­داری، منابع آب، میراث فرهنگی مفید واقع گردد، به اثبات رسیده است.

   به‌طور کلی، تاکنون سه دیدگاه کارشناسی، مخاطب عام و دیدگاه جامع برای ارزیابی زیبایی منظر معرفی شده ­است. دیدگاه کارشناسی رویکردی بر مبنای نظرات متخصصان و کارشناسان تعریف می­شود. دیدگاه مخاطب عام رویکردی بر مبنای نظر عموم جامعه یا مردم و رویکرد جامع که تلفیقی از نظر مردم و نظر کارشناسان تعریف و توصیف می­گردند. در مجموع، رویکردهای به‌کار رفته در تجزیه و تحلیل سیمای سرزمین در علوم مختلف از جمله محیط ­زیست بر مبنای نظرات کارشناسان است و مبنای این نظرات بر کیفیت بصری سیمای سرزمین از طریق ارزش­های فیزیکی، زیستی، ذاتی و سرزمینی، مستقل و مجزا از نظر و تجربه مردم میباشد(زبردست،1388:20، Callicot, 1985: 257؛Rolston, 1988: 271؛ Arriaza  et al. 2004: 115). در حالی که رویکردهای حرفه­ای و ترجیحات مردمی از اهمیت ویژه­ای برخوردارند و در ارزیابی منظر بیش‌تر استفاده

 

 می­شوند. در رویکرد حرفه­ای، کیفیت بصری منظر از طریق بررسی ارزش­های فیزیکی و بیولوژیکی آن فقط از سوی طراح ارزیابی می­شود و معیارها و نظرهای کاربران تعیین کننده نیستند. در حالی که در رویکرد ترجیحات مردمی، ملاک اصلی ارزیابی، تأکید بر مشاهده استفاده­کنندگان از منظر و نحوه ادراک و تفسیر ویژگی­های بصری آن است و ذهن فرد و عوامل شخصیتی فرد بیننده، محل مشاهده، خصوصیات اجتماعی- اقتصادی بیننده، ترکیب­بندی و پیچیدگی منظره را در تشخیص زیبایی منظر مهم می­داند (زبردست، 1388، 20؛ Solomon, 2005: 48؛ Holm, 2006؛ Chen et al. 2009: 76).

در ارتباط با منظر شهری و شناسایی عوامل آن تحقیقات گسترده­ای صورت گرفته که در ادامه به چند مورد اشاره می‌شود.

جان­وی[3] (2013) ، در مقاله‌ای با عنوان "تجزیه و تحلیل کیفیت بصری و تحقیقات تجربی مسیرهای پیاده خیابان‌های تجاری" با استفاده از نرم­افزار متلب (ماژول پردازش تصویر این نرم­افزار)، توزیع و تکمیل پرسشنامه، آنتروپی به تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر در کیفیت بصری پرداخته‌است. نتایج پژوهش وی نشان می‌دهد که بی­نظمی بصری به‌عنوان شاخصی برای ارزیابی پیچیدگی و کیفیت بصری مسیرهای پیاده خیابان­ها می‌باشد.

هاروی[4](2014)، در مقاله‌ای با عنوان "طراحی منظر خیابانی به منظور ارتقاء سرزندگی با استفاده از داده‌ها و روش‌های مکانی" برای سنجش زیبایی و طراحی خیابان­ها و قابلیت زندگی از اطلاعات مکانی، نرم­افزار GIS و هم‌چنین روش طبقه­بندی کیفیت بصری Q-sort استفاده نموده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که خیابان­ها با درختانی با تاج، ساختمان­های بیش‌تری را پوشش می­دهند و از لحاظ بصری جذاب­تر می‌باشند.

یونوس اوزکان[5] (2014)، در پژوهشی با عنوان "ارزیابی کیفیت چشم انداز بصری با استفاده از تصاویر IKONOS و ارزیابی مانیتور محیط" به ارزیابی کیفیت بصری منظر پارک­های جنگلی شهر استانبول با استفاده از تصاویر ماهواره­ای IKONOS پرداخت. ارزیابی کیفیت­ بصری در این مطالعه مبتنی بر رویکرد مخاطب عام انجام شد. برای این منظور عکس­هایی از مناظر به‌عنوان نماینده مناظر واقعی گرفته شد و سپس ترجیحات ناظران در آن سنجیده شدند. 33 عکس به گروهی 153 نفره از دانشجویان کارشناسی نشان داده ­شد و از آن­ها خواسته ­شده است تا به هر عکس امتیازی بین 1 (کیفیت بصری کم) تا 10 (کیفیت بصری خیلی زیاد) دهند. سپس متوسط امتیاز بصری برای هر عکس محاسبه شده است. هم‌چنین، بافت تصاویر ماهواره­ای این منطقه با استفاده از دو روش شی مبنا و پیکسل مبنا محاسبه گردیده است. در پایان، ارتباط بین ابعاد بافت تصویر درک شده کیفیت با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون مورد آزمایش قرار گرفته است. نتایج این پژوهش حاکی از آن می‌باشد که کیفیت بصری مناظر پارک­های جنگلی شهری را با استفاده از بافت تصاویر ماهواره­ای و با کمک تکنیک­های مناسب دیگر هم­چون عکاسی می­تواند تخمین زده شود.

کشتکاران[6] و همکاران (2017)، در مقاله‌ای با عنوان "ترجیحات زیبایی شناسی برای کیفیت بصری چشم انداز شهری در ساختمان بلند مرتبه"به بررسی و تنظیمات زیبایی‌شناختی کیفیت بصری منظر شهری در ساختمان­های بلند شهر شیراز پرداختند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که با استفاده از مدل APPD می­توان به طراحی فیزیکی ساختمان­ها در زمینه­های شهری پرداخت. علاوه بر این، مدل توانایی مقایسه و انطباق یا تمایز با محیط اطراف را دارد. با گسترش این مطالعه، توسعه راهبردهای طرح­های برجسته شهری، عناصر و فضاهای عمومی شهری که نیاز به تمایز بصری دارند امکان پذیر است. چگونگی طراحی چارچوب شهری و پس زمینه، هماهنگی با محیط اطراف و طبیعت و یا ایجاد تصاویر دوگانه در طراحی شهری نیز می تواند در تحقیقات آینده مورد بررسی قرار گیرد.

شمشیری (1394)، در پژوهشی تحت عنوان "ارزیابی کیفیت بصری سراب گزنهله سنقر" به ارزیابی منظر این منطقه در سه مرحله پرداخت. مرحله نخست شناسایی تیپ­های منظر موجود در پارک و پهنه­بندی آن بر اساس مشابهت فضاها، فعالیت­ها و کاربری­های موجود (سه پهنه)، مرحله دوم تحلیل داده­ها و یافته‌های تحقیق با استفاده از ماتریس هسل و در مرحله سوم نتیجه‌گیری و ارائه راهکارها و پیشنهادها می‌باشد. این تحقیق برای افزایش تقاضای تفرجی پارک سراب گزنهله سنقر راهکارهایی هم‌چون توجه به شکل­های طبیعی آب (چشمه­ها و نهرها) در پارک، استفاده از گونه­های گیاهی متنوع به­ خصوص گیاهان بومی در فضاهای بدون استفاده و شیب­دار پارک، ایجاد محل­های مناسب و امن برای خانواده­ها و هم‌چنین ایجاد محوطه­هایی همراه با وسایل بازی و ورزشی برای تمامی گروه‌های سنی در پارک را ضروری می­داند.

 

    مقدسی و حقیقت­بین (1394)، در مقاله‌ای با عنوان "ارزیابی و مقایسه کیفیت بصری بزرگراه شهری مطالعه موردی: بزرگراه مدرس و نیایش" در زمینه ارتقاء کیفیت بصری منظر بزرگراه­ مدرس و نیایش با استفاده از پرسشنامه به عوامل تأثیرگذار در کیفیت بصری بزرگراه مانند خوانایی، هماهنگی، عناصر نشانه­ای، آرامش، سکانس­بندی و طراحی مناسب جداره­ها و ارزش­گذاری آن­ها از نگاه شهروندان دست یافتند.

صحرایی­نژاد و فربد(1395)، در مقاله‌ای با عنوان"ارزیابی کیفیات زیبایی­شناختی منظر پل­های عابر پیاده در فضاهای شهری با رویکرد طراحی همخوان با زمینه" به بررسی کیفیت زیبایی­شناختی منظر پل­های عابر پیاده فضای شهری تهران با رویکرد (طراحی هم­خوان با طبیعت)پرداختند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در شهر تهران به دلیل عدم در نظر گرفتن اصول طراحی همخوان با زمینه و هماهنگی بصری میان پل و منظر شهری اطراف آن، شهروندان ادراک زیباشناسانه بالایی نسبت به این پل­ها ندارند و هم‌چنین، شرکت­کنندگان نسبت به پل­های عابر پیاده با فرم یکسان در فضاهای شهری مختلف ترجیحات متفاوتی دارند.

اخگری سنگ­آتش و همکاران (1396)، در مقاله‌ای با عنوان "اولویت­بندی معیارهای زیبایی­شناختی منظر شهری از دیدگاه شهروندان مشهد (نمونه موردی خیابان­های احمدآباد و آیت­ا... شیرازی)" به بررسی معیارهای زیبایی­شناختی منظر شهری از دیدگاه شهروندان مشهد پرداختند. نتایج حاصل از پرسشنامه­های شهروندی این پژوهش نشان داد که در بعد ترجیحات و اولویت‌بندی معیارهای زیبایی­شناختی استفاده از رنگ­های روشن (سبز با کسب امتیاز 25/71 درصد ، آبی با 5/52 درصد ،زرد با (سبز با کسب امتیاز 25/71 درصد ، آبی با 5/52 درصد ،زرد با 5/42 درصد) و مصالح با جلاء و متفاوت با 75/57 درصد، استفاده از گل­های فصلی با کسب امتیاز 7/63 درصد، کاشت درختان پر‌شاخ و برگ در کنار هم با 75/62 درصد توزیع فراوانی، بیش‌ترین امتیاز را کسب نمودند.

با توجه به تحقیقات و مطالعات صورت گرفته شده، در این پژوهش با استفاده از پرسشنامه­های مصور، معیارها مؤثر بر زیبایی منظر خیابان­های شهری در دو شهر مشهد و گرگان شناسایی و اولویت هر یک از معیارها نسبت به هم از دیدگاه شهروندان مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. هم‌چنین، در پایان پژوهش نیز مهمترین معیارها تعیین شوند.

 

چارچوب مفهومی پژوهش

در یک جمع­بندی کلی، در این مطالعه معیارهای مؤثر مؤلفه­ زیبایی منظر خیابانی در شهر با استفاده از تکنیک­های مختلف هم‌چون طبقه­بندی کیفیت بصری و ماتریس دست‌یابی به اقدامات شناسایی خواهد شد (شکل 2). هم‌چنین، در طراحی منظر شهری باید توجه داشت که توجه صرف به هر یک از موارد اشاره شده به تنهایی ضامن آفرینش یک منظر خیابان شهری خوب نیست بلکه منظر شهری مطلوب زمانی اتفاق می‌افتد که رابطه مستقیم و معنادار بین معیارها برقرار باشد. در واقع سیاست­ها و برنامه‌های مرتبط در این زمینه موجب شکل‌گیری عوامل کالبدی و فعالیتی می­شوند و در نهایت این عوامل منجر به ایجاد معنی در محیط می­گردند.

 

جمع آوری داده و مرور منابع

 

شناسایی عوامل مؤثر در ارزیابی کیفیت بصری

 

بازدید میدانی و عکس‌برداری

 

- شناسایی و اولویت‌بندی معیارهای زیبایی‌شناختی از نظر متخصصان با روش دلفی

-شناسایی تصاویر منتخب از غیرمنتخب با روش طبقه بندی کیفیت بصری

-اولویت‌بندی معیارهای زیبایی شناختی عکس‌ها از دیدگاه کارشناسان با رویکرد ماتریس دستیابی به اقدامات

-

 

ارتقاء ارزش‌های زیبایی‌شناختی و ارائه راهکارها

 

 

 

 

 

 

 


شکل 2. نمودار جریانی مراحل انجام کار


محدوده مورد مطالعه

 

در این پژوهش با توجه به موقعیت سیاسی، اجتماعی و گردشگری دو شهر مشهد و گرگان و اهمیت چهره­ زیبای معابر، مسیرهای پیاده­رو دو خیابان احمدآباد و آیت­ا... شیرازی شهر مشهد و هم‌چنین دو خیابان امام خمینی و بلوار ناهارخوران گرگان که از عناصر اصلی استخوان‌بندی شهری محسوب می‌گردند جهت ارزیابی کیفیت بصری مورد بررسی قرار گرفته شدند.  این فضاها علاوه بر دارا بودن فضای پیاده متناسب برای عابران، دارای سیما و چهره­ به نسبت متفاوتی است که اجازه مقایسه میان عوامل متنوع این دو مسیر را به پژوهشگران می‌دهد. از این­رو، در این پژوهش چهار مسیر مذکور انتخاب شدند تا امکان بررسی و تحلیل کیفیت بصری فضای شهری فراهم گردد (شکل 3).

شهر مشهد مرکز استان خراسان ­رضوی در محدوده جغرافیایی 59 درجه و 36 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 17 دقیقه عرض شمالى جای گرفته ­است(سالنامه آماری، 1393). این شهر با بیش از 3001184 نفر جمعیت، دومین شهر پرجمعیت ایران پس از تهران محسوب می­گردد (سرشماری نفوس و مسکن، 1395) و به دلیل موقعیت مذهبی سالانه پذیرای بیش از 27 میلیون مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است.

هم‌چنین، شهر گرگان مرکز استان گلستان با جمعیتی بالغ بر 400000 نفر که با توجه به اقلیم گوناگون منطقه­ای سالانه پذیرای گردشگران بسیاری است و در محدوده جغرافیایی 54 درجه و 48 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 83 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است (سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گلستان 1392).

 

 

 

شهر گرگان

 

شهر گرگان

 

 

شکل 3. موقعیت دو شهر مشهد و گرگان در کشور

 

گرگان

 

مشهد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 


روش انجام پژوهش

شناسایی معیارها

روش به‌کار رفته در این پژوهش بر اساس اهداف تحقیق، کاربردی و بر حسب نحوه گردآوری داده­ها روش تحقیق تحلیلی-کاربردی و میدانی است. هم‌چنین، جهت تدوین پرسشنامه

 

 

 

 

 

 

مربوط به بخش ماتریس دست‌یابی به اقدامات، مبانی نظری و اسنادی وکتابخانه­ای و مقالات مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. از این رو، ابتدا تلاش شد فهرستی از معیارهای مورد نیاز در طی فرایند مطالعات کتابخانه­ای و بررسی منابع تنظیم شود که در جدول 1، مطرح شده است.

 

 

 

جدول 1. شناسایی معیارهای مؤثر بر زیبایی منظر

محقق

سال

معیارهای مؤثر بر  زیبایی تحقیق

جان­وی

1998

آنتروپی بصری، تراکم ساختمان­ها، خطوط آسمان

بل

2005

تراکم و پیچیدگی، رنگ، سبک، نور، بافت، شکل و فرم، اندازه، جهت، آنتروپی

گالیندو و هیدالگو

2005

نمادهای فرهنگی، مکان­های شاد و تفریحی، قابلیت پیاده­روی، نور و روشنایی، بیلبوردها و تابلوهای تبلیغاتی

توییت و همکاران

2006

انسجام، پیچیدگی، اختلال، بکر و طبیعی بودن، مقیاس، قابلیت تصویربرداری، اماکن تاریخی، المان­ها، طبیعت

اوینگ و سرور

2010

تنوع، تراکم، محل ایستگاه­ها، تراکم جمعیت، تراکم شغل، تنوع و گوناگونی، فاصله­ها، نظم و بی­نظمی، انبوهی

گاوریلیدیس و همکاران

2016

ارتفاع، رنگ، معماری، بالکن، تلوزیون­ها و بیلبوردهای تبلیغاتی، سن ساختمان­ها، فضای سبز، المان­ها و مبلمان­ها، چیدمان

غفاری سده

1371

تنگ و گشاد شدن فضاها (عقب رفتگی و پیش آمدگی)، نظم، روشنایی، تراکم و شلوغی جمعیت

توسلی

1382

نمای ساختمان­ها، لبه افقی، ورودی­ها، خط آسمان، پنجره­ها و جزییات ساختمان

معینی

1385

دسترسی، جذابیت، نما

حسینی و رزاقی اصل

1387

دید پی در پی، تنوع در چشم­انداز، شیب، زمان، کریدورهای زیبا

سعیدی و همکاران

1393

نقاط پرتنوع، قابلیت دید، اکوتون پوشش گیاهی، قایلبت دید، دسترسی آب، تیپ و تنوع و تراک پوشش گیاهی

امین زاده گوهرریزی و همکاران

1393

وجود فضای سبز، وجود پوشش گیاهی، المان­های زیبا، آب­نما، کف­سازی، نما، مبلمان­ها، نظم پوشش گیاهی و تراکم آن

میرکریمی و همکاران

1393

تنوع رنگ، تنوع بافت، پاکیزگی، بکر بودن منطقه، توالی، پیچیدگی، شگفتی، تیپ گیاهی، تراکم و تنوع پوشش گیاهی، قابلیت دید نقاط پر تنوع

خاک زند و همکاران

1393

خط نما، تمیزی، نظم، تعادل، تناسبات، تقارن، خط آسمان، ارتفاع ، تزیینات، مصالح نما، نورپردازی، مبلمان شهری، رنگ، فرم، عناصر الحاقی

کیانی و سالاری

1395

المان­ها و مجسمه­ها، نورپردازی، هنرهای موازی، تابلوها و علائم، مبلمان­

 

 

در مرحله بعد، پرسشنامه مقدماتی از نوع ترکیبی و شامل سؤالات باز و بسته در قالب طیف 5 مقیاسی لیکرت، به منظور شناسایی و اولویت‌بندی از منظر کارشناسان و متخصصان، مؤلفه­های مؤثر بر زیبایی پیاده­روهای شهری به روش دلفی در اختیار نخبگان و کارشناسان قرار گرفته شده است. بر این اساس، طی سه دوره و در هر مرحله تعداد 10 پرسشنامه در میان گروه متخصصان و نخبگان دانش­های علوم محیط ‌زیست، هنر و مدیریت و برنامه‌ریزی شهری توزیع و در نهایت معیارهای مؤثر بر زیبایی منظر محیط شناسایی شدند (جدول 2).


 

جدول 2. معیارهای ارزش زیبایی­شناختی حاصل از روش دلفی

ردیف

معیار

1

پهنای معابر

2

تراکم و فشردگی پوشش گیاهی (سرسبزی)

3

پوشش گیاهی از نوع درختی

4

پوشش گیاهی از نوع بوته­ای و درختچه­ای

5

وجود فضای سبز و چیدمان گیاهان

6

وجود گل در فضای سبز مسیرها

7

تنوع شکل و فرم درختان

8

تنوع رنگ دیوارها در مسیر پیاده

9

پیش­آمدگی و عقب­رفتگی ساختمان­ها

10

تنوع عناصر و حجم­ها در طول مسیر

11

شکل و فرم (نمای) ساختمان­ها

12

جنس کف مسیر

13

رنگ و کیفیت مبلمان­های شهری نظیر نیمکت و سطل زباله

14

جنس و طرح پایه چراغ­های روشنایی

15

چیدمان تابلوها و بیلبوردها در طول مسیر

16

محل نصب نیمکت، سطل زباله و تابلوهای راهنما

17

تراکم جمعیت مسیر

18

وجود رستوران و کافی­شاپ­ها در فضای باز

19

خط آسمان

20

المان­های موجود

                         

 

در این تحقیق سعی بر آن شد تا معیارهای مورد بررسی، برای سهولت تکمیل پرسش­نامه توسط افراد به صورت کلی و در چهار طبقه کلی رنگ، فضای سبز، سازه­ها و مبلمان­ها خلاصه شود (جدول 3).

 

جدول 3. طبقه­بندی معیارهای ارزش زیبایی­شناختی

طبقه­بندی معیارها

رنگ

 

 

تنوع رنگ دیوارها در مسیر پیاده

رنگ و کیفیت مبلمان­های شهری نظیر نیمکت و سطل زباله

                                         رنگ فضاهای سبز

 

فضای سبز

تراکم و فشردگی پوشش گیاهی (سرسبزی)

پوشش گیاهی از نوع بوته­ای و درختچه­ای

وجود فضای سبز و چیدمان گیاهان

وجود گل در فضای سبز مسیرها

تنوع شکل و فرم درختان

پوشش گیاهی از نوع درختی

 

 مبلمان

محل نصب نیمکت، سطل زباله و تابلوهای راهنما

المان­های موجود

طرح پایه چراغ­های روشنایی

چیدمان تابلوها و بیلبوردها در طول مسیر

 سازه

تنوع عناصر و حجم­ها در طول مسیر

شکل و فرم (نمای) ساختمان­ها

پهنای معابر

وجود رستوران و کافی­شاپ­ها در فضای باز

خط آسمان سازه­ها

جنس کف مسیر

پیش­آمدگی و عقب­رفتگی ساختمان­ها

 

بازدید میدانی و عکس­برداری

 

دو شهر مشهد و گرگان با توجه به مرکزیت دو استان مهم در صنعت گردشگری و جذب سرمایه از این صنعت، باید از نظر طراحی منظر، زیباسازی، ایجاد حس آرامش و خاطره ­انگیزی در افراد، مورد توجه طراحان قرار گیرند. از این رو، در این تحقیق جهت بررسی و شناسایی زیبایی نقاط مختلف مسیرهای پیاده، از رویکرد عکاسی و تصاویر دیجیتال استفاده شد که شامل تهیه عکس از پهنه­های مطالعاتی، انتخاب تعدادی عکس برای نمونه و نشان دادن آن­ها به کاربران سایت مورد مطالعه و هم‌چنین، انجام مصاحبه و بررسی معیارهای زیبایی و زشتی هر عکس از دیدگاه ناظران است.

در تحلیل­های بصری که توسط عکس­ها انجام می­شوند، این­که محققین در زمان عکس­برداری تمامی شرایط را به گونه‌ای ثبت کنند که امکان تکرار عکس­برداری با شرایط مشابه قبل وجود داشته باشد، حائز اهمیت است. به ­همین دلیل مواردی از جمله موقعیت عکاس و زاویه دوربین، زمان، فاصله باید در تحلیل دیدهای شهری مشخص باشند .(Junwei, 2013:54)

بر همین اساس در این پژوهش از هر پهنه و از موقعیتی ثابت و در بازه زمانی یکسان، عکس­های متعددی گرفته‌شده‌است. عکس­برداری از منطقه مطالعاتی با لنزها و زوایا و فاصله­های مختلف صورت گرفتند. در نهایت، بهترین زاویه دید برای نشان دادن منظر واقعی، موقعیت عکاس و لنز مناسب از نظر کارشناسان و پژوهشگرها انتخاب شد. تمامی عکس­های گرفته شده و انتخابی از سایت مطالعاتی با استفاده از دوربین دیجیتال سونی ان 50 با لنز 30 میلیمتر در سطح دید ناظر ایستاده گرفته شده ‌است. در پایان، بعد از حذف تعدادی از عکس­ها (عکس‌هایی که واجد کیفیت مطلوب نبودند)، در نهایت 87 عکس انتخاب شدند به‌طوری که  هریک از عکس‌ها ویژگی‌های متنوع منظر را نشان می‌دهد. در جدول 4 به اختصار تعداد 8 عکس[7] از چهار مسیر پیاده دو شهر مشهد و گرگان  نمایش گذاشته شد. هم‌چنین، در این بخش سعی شده تا جلوه­های بصری خاصی در عکس‌برداری مؤثر نباشد. تصاویر نیز نشان ­دهنده همان مناظری باشند که ناظر با چشم خود مشاهده می­کند.

 

 


جدول 4. عکس­های انتخابی فضاهای شهری دو شهر مشهد و گرگان

   

1. مسیر پیاده خیابان احمدآباد- مشهد

2. مسیر پیاده خیابان احمدآباد- مشهد
   

3. مسیر پیاده خیابان آیت­ا... شیرازی- مشهد

4. مسیر پیاده خیابان آیت­ا... شیرازی- مشهد
   

5. مسیر پیاده بلوار ناهارخوران- گرگان

6. مسیر پیاده بلوار ناهارخوران- گرگان
   

7. مسیر پیاده خیابان امام خمینی- گرگان

8. مسیر پیاده خیابان امام خمینی- گرگان

 

 

شناسایی تصاویر منتخب از دیدگاه کارشناسان با استفاده از روش طبقه­بندی کیفیت بصری

در این بخش از تحقیق جهت شناسایی تصاویر منتخب و اولویت­بندی معیارهای مؤثر در زیبایی تصاویر از نظر افراد، گروهی 50 نفره متشکل از سه مقطع کارشناسی، کارشناس ارشد و دکتری در نظر گرفته شد. در نخستین مرحله سنجش، 87 عکس انتخابی از پیاده­روها به صورت پرسشنامه مصور در اختیار افراد قرار داده شد و از آن­ها خواسته شد تا بر اساس اولویت زیبایی از دید آن­ها، به هر عکس امتیازی بین پنج ارزش عددی (خیلی­زیبا 2+ ، زیبا 1+ ، معمولی  0، زشت 1- و خیلی­زشت 2-) دهند. در روش حاضر از نظر پرسش­شوندگان حداکثر استفاده شده است. هم‌چنین، نظر افراد در مورد هر عکس به‌طور مجزا مورد بررسی قرار گرفته شده است ; Krueger et al, 2001: 1-36) Yang, 2007:1). بالا بودن میانگین امتیاز هر عکس نشان دهنده مطلوبیت و بالا بودن کیفیت منظر عکس می‌باشد. با استفاده از روش­ طبقه­بندی کیفیت بصری در این مرحله از تحقیق، عکس­های با کیفیت منظر بالا برای بررسی معیارهای مورد سنجش انتخاب و سایر عکس­ها از چرخه بعدی پژوهش خارج گردید. به منظور محاسبه و جمع­بندی امتیاز و میانگین امتیاز هر عکس از رابطه 1 استفاده شده است:

 

 

N = Σ5i= 1 ni (3-i)

 

 

N: مجموعه امتیاز هر عکس

n1: تعداد افراد انتخاب کننده­ی عکس با کیفیت خیلی زیبا

n2: تعداد افراد انتخاب کننده عکس با کیفیت زیبا

n3: تعداد افراد انتخاب کننده عکس با کیفیت معمولی  

n4: تعداد افراد انتخاب کننده عکس با کیفیت زشت

n5: تعداد افراد انتخاب کننده عکس با کیفیت خیلی زشت

 

رابطه 1.  میانگین امتیاز هر عکس

      مأخذ: رضوی و واعظی­هیر، 1396.


 


سنجش معیارهای کیفیت زیباییتصاویر با ماتریس دست‌یابی به اقدامات

 

به‌منظور سنجش معیارهای زیبایی­ در عکس­های انتخابی حاصل از روش Q-Sort در مرحله اول، از روش ارزیابی هیل یا ماتریس درجه حصول به اهداف (GAM) استفاده شد. جدول 5 به اختصار 8 عکس از 45 عکس منتخب و حاصل از روش Q-Sort نمایش می­دهد. این روش در سال 1966 توسط موریس هیل مطرح شد (Pettit & Pullar, 2001: 12). این ماتریس موارد استفاده وسیعی در فرآیند برنامه­ریزی دارد و مانند سایر فنون این گروه به تصمیم­گیری منطقی برای اقدامات مناسبی در بهره‌برداری از منابع کمیاب، به منظور حداکثر دستیابی به اهداف مورد انتظار، کمک می­کند (صداقتی، 1395: 4).

   این روش در مقابل تحلیل هزینه- فایده و جدول موازنه برنامه‌ریزی، در مواردی که اهداف آن‌ها به‌طور کامل روشن نیستند و مقادیر نسبی و نه کمی برای سنجش آن‌ها وجود دارد، به­‌کار گرفته می‌شود(صمدی، 1383: 54). هم‌چنین، روش دست‌یابی به اهداف جهت غلبه بر فقدان منابع برای جامع مطرح شده است که از آن برای بررسی اهداف کیفی و مقایسه دستاورد اهدافی مانند اقتصادی، زیبایی‌شناختی و محیطی می‌توان استفاده نمود(صداقتی، 1395: 6). پاسخ­دهندگان اهمیت هر معیار در زیبایی عکس را در مقیاس سه طیفی: 1. تحقق کامل (مطلوب) 1+، 2. تحقق نسبی (نسبتاً مطلوب) -0-، 3. عدم تحقق (نامطلوب) 1-، مشخص می­کنند (Hill, 2007). قبل از تکمیل پرسشنامه توضیح مختصری در مورد معیارها و شیوه امتیازدهی به عکس­ها داده شده است. معیارهای مورد بررسی از طریق پرسشنامه شامل عکس­های انتخابی از 45 عکس توسط کارشناسان با کمک ماتریس دست‌یابی به اقدامات مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت و در پایان مهم­ترین معیارهای مؤثر بر زیبایی این عکس­ها توسط افراد شناسایی شدند.

 

 

 

 

 

 

 

جدول 5. عکس­های منتخب حاصل از نظر شهروندان به روش­ طبقه­بندی کیفیت بصری

   

1. مسیر پیاده خیابان احمدآباد- مشهد

2. مسیر پیاده خیابان احمدآباد- مشهد
   

3. مسیر پیاده خیابان آیت­ا... شیرازی- مشهد

4. مسیر پیاده خیابان آیت­ا... شیرازی- مشهد

 

5. مسیر پیاده خیابان احمدآباد- مشهد

 

6.. مسیر پیاده بلوار ناهارخوران- گرگان
   

7. مسیر پیاده بلوار ناهارخوران- گرگان

8. مسیر پیاده بلوار ناهارخوران- گرگان

یافته‌ها

 

پس از اجرا دستور تحلیل روش طبقه­بندی کیفیت بصری در نرم‌افزار SPSS 16 نتایج به شرح جدول 6 حاصل گردید. مثبت و بالا بودن میانگین امتیاز هر عکس نشان‌دهنده مطلوبیت و کیفیت عکس و منفی بودن آن نشان­‌دهنده عدم کیفیت عکس است. با توجه به نتایج جدول6 می­توان به این نتیجه دست یافت که 45 عکس از 87 عکس مورد نظرسنجی کارشناسان بیش­ترین میانگین امتیازها را دارا می‌باشند، به عبارت‌دیگر عکس‌های منتخب بیش­ترین کیفیت بصری را کسب نمودند.

 

 

جدول 6. امتیاز و میانگین ارزش کسب شده توسط هر عکس (50n=)

افراد انتخاب کننده عکس با کیفیت­های مختلف

عکس

میانگین امتیازات

امتیاز هرعکس N

خیلی زشت n5

زشت n4

معمولی n3

زیبا n2

خیلی زیبا n1

1/0-

5-

4

4

38

7

0

1

28/0-

14-

2

17

28

5

0

2

62/0-

31-

4

28

20

0

0

3

14/0

7

0

14

17

21

0

4

32/0-

16-

0

21

28

3

0

5

22/0

11

0

5

31

16

0

6

82/0

41

0

1

14

31

6

7

28/0

14

0

10

21

17

4

8

66/0

33

0

1

20

25

6

9

6/0

30

0

1

23

21

5

10

28/1

64

0

1

2

29

20

11

24/1

62

0

1

8

22

21

12

16/0

8

0

4

34

12

2

13

12/1

56

0

2

6

32

12

14

56/0-

28-

0

32

16

4

0

15

6/0-

30-

4

24

24

0

0

16

18/0

9

0

10

16

25

0

17

22/0

11

0

11

20

22

0

18

18/0

9

0

10

22

20

0

19

28/0-

14-

4

17

18

13

0

20

52/0

26

0

0

25

26

1

21

22/0

11

0

10

22

19

1

22

64/0

32

0

5

10

34

3

23

36/0

18

0

7

22

20

3

24

42/0-

21-

0

28

19

5

0

25

86/0-

43-

9

26

17

0

0

26

92/0-

46-

6

36

10

0

0

27

78/0-

39-

8

26

16

2

0

28

1-

50-

10

32

10

0

0

29

22/1-

61-

15

33

4

0

0

30

94/0-

47-

8

33

10

0

0

31

66/0

33

0

2

16

30

4

32

56/0-

28-

3

26

21

2

0

33

4/0

20

0

7

18

27

0

34

24/0

12

0

9

22

21

0

35

28/0-

14-

2

21

19

10

0

36

88/0-

44-

14

22

11

5

0

37

8/0-

40-

8

29

10

5

0

38

4/0

20

0

8

17

22

5

39

26/0-

13-

4

15

22

11

0

40

ادامه جدول 6. امتیاز و میانگین ارزش کسب شده توسط هر عکس (50n=)

56/0

28

0

7

13

27

5

41

44/0

22

0

5

20

24

3

42

96/0-

48-

9

32

11

0

0

43

3/0

15

4

2

15

23

1

44

2/1-

60-

16

29

7

0

0

45

64/0-

32-

3

28

20

0

0

46

6/0-

30-

4

24

23

1

0

47

54/0-

27-

2

23

27

0

0

48

54/0-

27-

1

25

26

0

0

49

76/0-

38-

4

32

16

0

0

50

46/0

23

0

5

19

28

0

51

38/0

19

0

9

16

25

2

52

16/1-

58-

14

32

6

0

0

53

18/1-

59-

14

33

5

0

0

54

98/0-

49-

6

39

7

0

0

55

16/1-

58-

13

36

3

0

0

56

04/1-

52-

13

30

9

0

0

57

68/0-

34-

6

24

22

0

0

58

96/0

48

0

1

12

27

11

59

04/0-

2-

0

12

30

10

0

60

82/0

41

0

1

12

36

3

61

22/1

61

0

2

5

24

21

62

44/0-

22-

1

21

30

0

0

63

38/0

19

0

7

21

21

3

64

88/0-

44-

11

27

11

3

0

65

7/0

35

0

3

20

19

11

66

6/0

30

0

2

16

26

8

67

66/0

33

0

0

25

19

8

68

66/0

33

0

1

12

31

8

69

68/0

34

0

3

17

26

6

70

14/1

57

0

0

11

25

16

71

04/0

2

0

9

31

12

0

72

06/0-

3-

10

10

15

9

8

73

78/0-

39-

0

1

21

19

11

74

86/0-

43-

17

16

12

7

0

75

78/0

39

0

3

9

35

5

76

3/0

15

0

10

15

25

2

77

4/0

20

0

10

15

21

6

78

02/1

51

0

0

10

29

13

79

24/1

62

0

0

8

25

20

80

66/0-

33-

6

25

19

2

0

81

94/0

47

0

2

6

36

8

82

04/1

52

0

0

11

28

13

83

84/0

42

0

0

16

30

6

84

6/0-

30-

5

21

25

1

0

85

54/0-

27-

2

25

25

0

0

86

04/0

2

0

9

32

11

0

87
                   


  


 

 

جدول 7. سنجش معیارهای کیفیت بصری در تصاویر منتخب (50n=)

 

 

عکس

رنگ

اجزا

رنگ فضاهای سبز، مبلمان‌ها­، سازه، دیوارها

مبلمان­ها

سازه­ها

فضای سبز

چیدمان و کارایی تابلوها، بیلبوردها، نیمکت­ها، سطل زباله و تابلو راهنما

تنوع نما ساختمان­،عقب رفتگی و پیش‌آمدگی، حجم و ابعاد آن­ها

وجود فضای سبز، چیدمان آن، نوع گیاه شامل درختی، بوته­ای، درختچه یا گل

1

1

1

1-

1

2

1

1

1-

1

3

1

1

0

1

4

1

0

1

1-

5

1

1-

0

1

6

0

0

1

1

7

1

0

1

1

8

1

1-

1

1

9

1

1-

1-

1

10

1

1-

1

1

11

1

1-

1

0

12

1

1-

1-

1

13

1

1

1

1-

14

1

1

1

1

15

0

1-

1

0

16

1

1

0

1

17

1

0

1

1

18

1

0

0

1

19

0

1-

1

1

20

1

1-

1

1-

21

1

1-

1-

1

22

1

0

1

1-

23

1

1-

1

1

24

1

0

0

1

25

1

1-

1

1

26

1-

1-

1-

1

27

0

1-

1

1

28

1

1-

0

1

29

1

1-

1

0

30

1

1-

0

1

31

1-

1-

1

1

32

1

0

0

1

33

1

1-

1

1-

34

1

1-

1-

1

35

1

0

1

1

36

0

1

0

1

37

1

1-

1

1

38

1

1-

1-

1

39

1

1

0

1

40

1

1-

1

1

41

1

1-

1

1-

42

1

1-

1

1-

43

0

1-

1

1

44

1

1-

1-

1

45

1

1

0

1

تعداد امتیاز 1-

2

27

9

7

تعداد امتیاز 0

6

9

11

3

تعداد امتیاز 1

37

9

25

35

درصد تحقق کامل معیار

2/82

20

5/55

7/77

 

 

بحث و نتیجه­گیری

 

افزایش بی­رویه رشد شهرنشینی در چند دهه اخیر و انجام اکثر فعالیت­های اجتماعی و اقتصادی انسان در این محیط، دلیلی است برای آن­که محیط شهری به منزله مکانی در نظر گرفته شود که یک شهروند بیش­ترین زمان خود را در آن سپری کند. هم‌چنین، این محیط به‌عنوان تأثیرگذارترین و باارزش­ترین مکانی است که بیش­تر خاطرات، تجربه­ها، احساسات او در این فضا شکل می‌گیرد. از این­رو، زیباسازی شهری بدون سنجش زیبایی بصری برای طراحان و برنامه­ریزان شهری اجتناب­ناپذیر است.

روش­های سنتی و بازدیدهای میدانی از سایت­های مطالعاتی در مطالعات کیفیت بصری نیازمند زمان و هزینه­های بسیاری است. لذا، به منظور کاهش این محدودیت­ها و هزینه­ها، مطالعات ارزیابی کیفیت بصری با کمک تصاویر می­تواند جایگزین مناسبی برای روش­های سنتی و منظر واقعی نظرسنجی باشد. مطالعات مختلف حاکی از آن است نتایج بررسی ترجیحات در مطالعات مبتنی بر عکس با پاسخ­های مطالعات با تجربه­ی واقعی و مستقیم بسیار مرتبط و در یک سو هستند (سعیدی و همکاران، 1393: 56).

در بررسی پیشینه پژوهش، سعیدی و همکاران(1393)،  یاوو[8] و همکاران(2012) و جووانی[9] و همکاران(2013)، در مطالعاتی که انجام داده‌اند نیز با استفاده از پرسش­نامه­های مصور که اغلب برای امتیازدهی از تکنیک­های مختلف مانند مقیاس لیکرت، مقایسه جفتی، روش طبقه­بندی کیفیت بصری استفاده نمودند و هم‌چنین، به ارزیابی کیفیت بصری و زیبایی­شناختی پرداختند.

سعیدی و همکاران(1393)، در پژوهش خود تحت عنوان "ارزیابی و مدل­سازی ارزش منظره­ای سیمای سرزمین به روش ترکیب خطی وزنی (مطالعه موردی: مسیرهای  پیاده­روی آبخیز زیارت استان گلستان)"، معیارهای نقاط پرتنوع، قابلیت دید، اکوتون پوشش گیاهی، قابلیت دید، دسترسی آب، تیپ و تنوع و تراکم پوشش گیاهی را در زیبایی منطقه مطالعاتی پژوهش خود شناسایی نمودند.

یاوو و همکاران (2012)، نیز به بررسی کیفیت بصری محوطه‌های سبز مناطق مسکونی روستایی شانگزو چین پرداختند. بیش­ترین امتیاز کسب شده از نظر شهروندان، مربوط به معیارهای تنوع پوشش گیاهی، ترکیب رنگ­های متفاوت و زیاد چشم­گیر است.

هم‌چنین، جووانی و همکاران(2013)، در مطالعه خود با عنوان"تجزیه و تحلیل کیفیت بصری و پیچیدگی مسیرهای پیاده خیابان­های تجاری"، آنتروپی بصری، تراکم ساختمان­ها، خطوط آسمان را به‌عنوان معیارهای مؤثر بر زیبایی منطقه مطالعاتی پژوهش خود معرفی کردند.

در مجموع، مقایسه نتایج مطالعات حاکی از آن است که معیارهای شناسایی شده مؤثر بر زیبایی در این پژوهش­ها، با توجه به هدف پژوهش، شرایط محیطی خاص خود و هم‌چنین فرهنگ و سلایق متفاوت و متغیر است. از این­رو، تحقیق در این زمینه در مناطق مطالعاتی مختلف جهت شناسایی معیارهای مؤثر بر زیبایی مناطق امری ضروری به نظر می­رسد.

در این پژوهش همان­طور که ذکر شد پیاده­روهای دو خیابان در شهرهای مشهد و گرگان مراکز دو استان خراسان رضوی و گلستان برای انجام مطالعه مورد بررسی قرار گرفته شد. جهت شناسایی مهمترین معیارها در این مناطق، پس از بازدید میدانی از پیاده­روها و عکس­برداری، پرسشنامه مصور جهت شناسایی و اولویت­بندی معیارهای مؤثر بر زیبایی این دو شهر تنظیم شد.

هم‌چنین، معیارهای مورد بررسی در این پژوهش با استفاده از رویکرد دلفی در سه مرحله استخراج گردید. 87 تصویر گرفته شده از مسیرهای ذکر شده با استفاده از رویکرد طبقه­بندی کیفیت بصری (Q- Sort) رتبه­دهی شدند. پس از تحلیل پرسشنامه‌­ها، 45 عکس بالاترین امتیاز و در نهایت بیش­ترین کیفیت را به خود اختصاص دادند.

در نهایت به منظور سنجش معیارها و شناسایی معیارهای مؤثر در زیبایی فضا، 45 عکس منتخب و با کیفیت از طریق پرسشنامه و با استفاده از ماتریس دست‌یابی به اقدامات (GAM) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

نتایج حاصل از پرسشنامه نشان داد از نظر کاربران و پرسش‌شوندگان دو معیار رنگ با 2/82/0 و فضای سبز با کسب امتیاز 7/77/0 به ترتیب نقش مهم­تر و مؤثرتری نسبت به دو معیار سازه­ها با کسب امتیاز 5/55/0 و مبلمان­ها با امتیاز 20 درصد در زیبایی تصاویر داشتند. به عبارتی دیگر، مناظری از نظر افراد زیباتر هستند که رنگ سبز و فضای سبز نسبت به سایر معیارها ارجحیت و اولویت بیشتری دارند. لذا، برنامه­ریزان و مدیران شهری می­توانند با بهره­گیری از نتایج این پژوهش با صرف وقت و هزینه متناسب و کاهش حجم داده­های اطلاعاتی به شناخت وضعیت موجود کیفیت بصری مکان مورد نظر دست یابند و در جهت افزایش کیفیت و زیبایی خیابان­های این دو شهر اقدام کنند.

 

راهکارها

در راستای نتایج پژوهش، راهکارهای زیر به منظور افزایش سطح کیفیت شهرها پیشنهاد می­شوند:

ü   بررسی میزان رضایت استفاده‌کنندگان و شهروندان بعد از اقدامات اصلاحی برای افزایش زیبایی و کیفیت بصری منظر خیابانی؛

ü   ارزیابی کیفیت بصری به صورت دوره­ای؛

ü   پژوهش در زمینه تأثیر فصول سال بر زیبایی منظر خیابان‌های شهری در نقاط دید ثابت؛

ü   بررسی و مقایسه کیفیت بصری منظر خیابان­ها و محیط­ طبیعی با کمک تصاویر رقومی و نرم­افزارهای تفسیر عکس؛

ü   محاسبه میزان درصد رنگ­های مؤثر بر انتخاب تصاویر .


[1]. McHarg

[2]. Zube

[3]. Junwei

[4]. Harvey

[5]. Yunus Ozkan

[6]. Keshtkaran

[7].  تمامی عکس‌ها در سایت مجله بوم‌شناسی شهری قابل دسترس می‌باشند.

[8]. Yao

[9]. Junwei

مراجع
 

 

  1. احمدی، بابک، (1375)، حقیقت و زیبایی. تهران، انتشارات مرکز.
  2. اخگری سنگ­آتش، زهره، میرکریمی، سیدحامد، محمدزاده، مرجان، سلمان­ماهینی، عبدالرسول، )1396(. اولویت­بندی معیارهای زیبایی­شناختی منظر شهری از دیدگاه شهروندان مشهد (نمونه موردی خیابان­های احمدآباد و آیت­ا... شیرازی). پنجمین کنفرانس بین­المللی ایده­های نوین در کشاورزی، محیط­زیست و گردشگری تهران.
  3. افهمی، رضا، علیزاده، مصطفی، (1391). زیبایی­شناسی فضاهای انعطاف­پذیر. کتاب ماه هنر، شماره 173: 63-56.
  4. امین­زاده­ گوهرریزی، بهناز، شریفی، محمدصالح، فروغی­فر، مهران، )1393(. مقایسه ادراک زیبایی منظر شهری از نظر متخصصان و کاربران (مطالعه موردی؛ میدان عدل خمینی، مشهد). فصلنامه مطالعات شهری، 3(10): 140-123.
  5. پاکزاد، جهانشاه، (1394). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری. چاپ هفتم. انتشارات شهیدی، تهران.
  6. توسلی، محمود، )1382(. اصل ارتباط در طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا.
  7. حسینی، سیدباقر، رزاقی اصل، سینا، )1387(. حرکت و زمان در منظر شهری: انگاره­ها و مفاهیم طراحی. نشریه بین­المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران، 19(6) : 83-88.
  8. خاک­زند، مهدی، محمدی، مریم، جم، فاطمه، آقابزرگی، کوروش، (1393). شناسایی عوامل مؤثر بر طراحی بدنه­های شهری با تاکید بر ابعاد زیبایی­شناسی و زیست­محیطی. فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، 10: 26-15.

 

  1. دویران، اسماعیل، غلامی، سعید، دانش­دوست، مهرداد، (1391). نقش شاخص­های اجتماعی و کالبدی بر کیفیت زندگی در بافت­های شهری (مطالعه موردی: محلات شهری  زنجان). نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، 4: 30-44.
  2. رضازاده، راضیه، (1386). اصول و معیارهای ساماندهی و ضوابط و مقررات سیمای شهری در ساخت و ساز، وزارت مسکن و شهرسازی. طرح تحقیقاتی مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
  3. زبردست، اسفندیار، (1388). جزوه درسی روش­های ارزیابی در شهرسازی. دانشگاه تهران.
  4. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان خراسان رضوی (1393). سالنامه آماری استان خراسان رضوی.
  5. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گلستان (1392). سالنامه آماری استان گلستان.
  6. سعیدی، سپیده، محمدزاده، مرجان، ماهینی، عبدالرسول، میرکریمی، سیدحامد،.(1393) ارزیابی و مدل­سازی ارزش منظره­ای سیمای سرزمین به روش ترکیب خطی وزنی (مطالعه موردی: مسیرهای پیاده­روی آبخیز زیارت استان گلستان). محیط زیست طبیعی. 67: 3.
  7. شمشیری، سجاد، (1394). ارزیابی کیفیت بصری سراب گزنهله سنقر. انسان و محیط­زیست، 13(4): 41-27.
  8. صحرایی­نژاد، نسیم، فربد، سارا، (1395). ارزیابی کیفیات زیبایی­شناختی منظر پل­های عابر پییاده در فضاهای شهری با رویکرد طراحی همخوان با زمینه. دو فصلنامه پژوهش­های منظر شهر. 35-46.
  9. صداقتی، عاطفه، (1395).  بازشناسی هویت شهر بجنورد در گذر تاریخ و نشانه­شناسی مکان­های شاخص شهری. چهارمین کنفرانس ملی پژوهش­های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری. دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی. 20-1.
  10. صمدی، محسن، (1383). ارزیابی برنامه جامع توسعه منطقه زاگرس مرکزی. نشریه پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، 17(2) : 51-43.
  11. عسگری، علی، اردلانی، حسین، (1396). تاثیر زیبایی عناصر و مبلمان شهری بر حفظ هویت خیابان و منظر شهری(مطالعه موردی: بلوار علویان). ششمین همایش ملی معماری،شهرسازی، عمران ومحیط زیست شهری.
  12. غفاری سده، علی، (1371). مبانی طراحی فضاهای متوالی در معماری شهری. نشریه صفه، 2: 8-7-6.
  13. فیضی، محسن،اسدپور، علی، (1392). فرآیند بازآفرینی منظر میادین شهر تهران با هدف ارتقای تعاملات اجتماعی شهروندان. نشریه مطالعات شهری. 7: 14-3.
  14. کالن، گوردن، )1377(.گزیده منظر شهری، ترجمه منوچهر طبیبیان ،انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
  15. کیانی، اکبر، سالاری سردری، فرضعلی، (1395). بررسی و ارزیابی اولویت­های منظر فضاهای عمومی شهر عسلویه با استفاده از مدل ANP. باغ نظر، شماره 8: 18.
  16. محاسن نیاری، مینا، مطلبی، قاسم، بنیادی، ناصر، (1392). ارتقای کیفی فضاهای شهری تاریخی با تاکید بر ابعاد بصری (نمونه موردی میدان عالی قاپو اردبیل)، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار، همدان، انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه.
  17.   محمودی، سید امیرسعید، (1385). منظر شهری: مروری بر چند نظریه. فصلنامه آبادی. 16(53) : 62-54.
  18. معینی، سیدمحمدمهدی، )1385(. افزایش قابلیت پیاده‌مداری، گامی به سوی شهری انسانی­تر. نشریه هنرهای زیبا، 2(27): 16-5.
  19. مقدسی، نگین سادات، حقیقت بین، مهدی، (۱۳۹۴). ارزیابی و مقایسه کیفیت بصری بزرگراه شهری مطالعه موردی: بزرگراه مدرس و نیایش. هفتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر راهبردهای توسعه شهری ، مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، شهرداری مشهد. 
  20. منصوری، سیدامیر، (1383). درآمدی بر شناخت معماری منظر. باغ نظر، دوره1. شماره 2: 78-69.
  21. مهندسین مشاور طاش (1389). طرحنوسازیوبهسازیبافتپیرامونحرممطهرحضرترضا(ع).
  22. میرکریمی، سیدحامد، سعیدی، سپیده، محمدزاده، مرجان، سلمان ماهینی، عبدالرسول، (1393). کاربرد روش PCA در ارزیابی کیفیت بصری سیمای سرزمین (مطالعه موردی: حوزه زیارت استان  گلستان، محیط­ شناسی. 40(2) : 462-451.]نقی­زاده، محمد، (1382).ویژگی ها و مبانی زیبایی در هنر اسلامی ایران. فرهنگستان علوم. شماره 20: 68.
  23. وحدت، سلمان، سجادزاده، حسن، کریمی­مشاور، مهرداد، (1394). تبیین ابعاد موثر بر منظر خیابان­ در جهت ارتقای خوانش منظر فضاهای شهری. فصلنامه مطالعات شهری. شماره 15: 35-15.
 

 
 

 

 

 

 

 

 

  1. Arriaza, M. Cañas-Ortega, J. CañasMadueño., A. Ruiz-Aviles, P. (2004). Assessing the visual quality of rural landscapes. Landscapes and urban planning. 69: 115-125.
 

  1. Bell, S. (2005). Elements of Visual Design in the Landscape. Spon press.
  2. Callicot, J.B. (1985). Intrinsic value, quantum Theory and environmental ethics. Environmental Ethics.7: 257-275.
 

  1. Carmona, M. Tiesdell, S. (2007). Urban Diesign Reader. New York, Elsevier. 263-307.
 

  1. Chen, B. Adimo, O. Zhiyi, B. (2009). Assessment of aesthetic quality and multiple functions of urban green space from the users’ perspective: The case of Hangzhou Flower Garden, China. Landscape and Urban Planning. 93: 76-82.
 

  1. Crow, T. Brown, T. Young, R. (2006). The Riverside and Berwyn experience: Contrasts in Landscape structure, perceptions of the urban landscape, and their effects on people. Landscape and Urban Planning. 75: 282-299.
 

  1. Ewing, R. Cervero, R. (2010). Travel and the Built Environment a Meta- analysis. The American planning Association. 3: 1-30.
 

  1. Galindo, M.  Hidalgo, M. (2005). Aesthetic preferences and the attribution of meaning Environmental categorization processes in the evaluation of urban scenes. Psychology. 1: 19-26.
 

  1. Galenoi, M. Tadaion, B. (2010). Providing a Quarters: Public Art for Place Image or Place Identity?. Journal of Urban Design, 2: 243-262.
  2. Harvey, C. W. (2014).Steertscape Design for livability Using Spatial Data and Methods.Graduate College Dissertation and Theses.
 

  1. Holm, I. (2006). Ideas and beliefs in architecture and industrial design, Oslo: Oslo School of architecture and design.
 

  1. Junwei, H. (2013). The visual qualitative analysis and empirical research of the cummerical pedestrian Streetscape. Teoretical and Applied Information Technology. 1:75-89.
 

  1. Keshtkaran, R. Habibi, A. Sharif, H. (2017). Aesthetic Preferences for Visual Quality of Urban Landscape in Derak High-Rise Building. Jurnal of Sustainable Development, 5: 94-106.

 

  1. Krueger, R. A. Casy, M.A. Donner, J.  Krsch, S. Maack, J.N. (2001). Social Analysis Selected Tools and Techniques. Social Development Papers: 36.
 

  1. Lynch, K. (1972). The Optioness of Open Space. Art of Environment. Aidan Ellis
 

  1. McHarg, I.L. (1969). Design with Nature. New York: Natural History.
 

  1. Pettit, C. Pullar, D.M. (2001). Planing Scenarios for the Growth of Hervey Bay. Department of Geographical Sciences and Planing the University of Quinsland. St. Lusia. Australia: 12.
 

  1. Pettit, C. Pullar, D. (1999). Planning Scenarios for the growth of Hervey Bay. In 6th International Conference on Geocomputation, Brisbane, Queensland.
 

  1. Polat, A. (2015). Visual Quality Assessment in Landscape Architecture. Conference paper. International Academic Conference at Florance, Italy.637- 648.
  2. Solomon, R. (2005). Subjectivity, in: Honderich, Ted (2005). Oxford Companion to Philosophy, Oxford: Oxford University Press.
 

  1. Sakieh, Y. Gholipour, M. Salmanmahiny, A. (2016). An integrated spectral-textural approach for environmental change monitoring and assessment: analyzing the dynamics of green covers in a highly developing region. Environ Monit Assess. 188: 1–19.
 

  1. Rolston, H. (1988). Human values and natural systems. Society Natural Resources. 1: 271-284.
 

  1. Tveit, M. Ode, A. Fry, G. (2006). Key concepts

 

in a framework for analysing visual landscape character. Journal of Landscape Research. 3: 229-255.

 

  1. Wu, Y. Bishop, I. Hossain, H. Sposito, V. (2006). Using GIS moash university Epress. In Applied GIS.
 

  1. Yao, Y., Zhu, X., Xu, Y., Yang, H., Wu, X., Li, Y., & Zhang, Y. (2012). Assessing the visual quality of green landscaping in rural residential areas: the case of Changzhou, China. Environmental monitoring and assessment, 184(2): 951-967.
  2. Yunus Ozkan, U. (2014). Assessment of visual landscape quality using IKONOS imagery. Environ Monit Assess. 186: 4067-4080.
 

  1. Zube, E.H. (1984).Themes in landscape assessment theory. Landscape Journal, 2: 104–110.
 

  1. Zhou, W. Cadenasso, M.L. Schwarz, K. Pickett Steward, Ta. (2014). Quantifying spatial Heterogeneity in urban landscapes:integrating Visual interpretation and object-basedclassificationRemote Sens. 6:3369-3386
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 2,421
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,372


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب