2استاد تمام و عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع)
3استاد تمام و عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
4استاد و مدیرگروه فقه شافعی دانشگاه مذاهب اسلامی تهران
چکیده
امام صادق(ع) به عنوان یکی از شخصیتهای برجسته اهلبیتِ رسولالله(ص) علاوه بر جایگاه مذهبیِ ویژه در میان شیعیان، مورد توجّه اهلتسنّن نیز میباشد. اهلسنّت که در منابع خویش از امام صادق(ع) بیشتر با نام "جعفربنمحمد" یاد میکنند، در منابع رواییِ خود، بهویژه تفاسیرشان، تعداد مُعتنابهی از روایات تفسیری امام صادق(ع) را نقل کردهاَند. بیشترِ این احادیث، بدون ذکر سند و بهطور مستقیم از آنحضرت نقل شده است که نشان از باور اندیشمندان اهلسنّت به مقام والای امام صادق(ع) در عرصه تفسیر قرآن دارد. این مسأله، وقتی روشنتر میشود که بدانیم در 79 سوره از 114 سوره قرآن، و جمعاً ذیل 341 آیه قرآن، در منابع روایی و تفسیریِ اهلتسنّن روایاتی از امام صادق(ع) دیده میشود. در این مقاله، پس از استخراج و دستهبندی احادیث مورد نظر به روش توصیفی- تحلیلی و گردآوریِ کتابخانهای، روشن میشود که دستِکم در پنج حوزه: 1- بیان معانی تنزیلی شامل: ایضاح لفظی (واژهشناسی) و ایضاح مفهومی (نکات تفسیری: تبیین مجمل، تخصیص عام، تقیید اطلاق، توضیح مفاهیم شرعی، تفصیل احکام قرآن، بیان ناسخ و منسوخ و ...)؛ 2- بیان معانی تأویلی شامل: بیان مصادیق (جری و تطبیق) و بیان لایههای معنایی (بطن آیه)؛ 3- بیان فضای نزول شامل: سبب نزول و شأن نزول؛ 4- استناد به آیات قرآن؛ و 5- بیان قرائات قرآنی از آن امام(ع) در کتب مذکور بیاناتی موجود است. بررسی سندی این احادیث از عهده این نوشتار خارج است و مجالی دیگر میطلبد.
2Full Professor and Faculty Member of Department of Quran Science and Hadith Imam Sadegh University
3Full Professor and Faculty Member of Department of Quran Science and Hadith Tehran University
4Professor and Director of Shafi'i Jurisprudence Department of Islamic Religious University of Tehran
چکیده [English]
Imam Sadeq as one of the prominent figures of the Prophet's Family, in addition to the special religious status among the Shiites, is also considered by the Sunnis. The Sunnis, who in their sources refer to Imam Sadeq more commonly as "Ja'farben Muhammad", in their narrative sources, especially their interpretations, there are a number of credible interpretations of Imam Sadiq's interpretation. Most of these hadiths, without mentioning the document, have been directly quoted by His Majesty, indicating the belief of the Sunni scholars in the high position of Imam Sadiq in the interpretation of the Qur'an. This issue becomes clearer when we know that in 79 suras out of 114 suras in the Qur'an and in total 341 following Qur'anic verses, there are narrative and interpretive sources from the Sunnis of Imam Sadiq. In this article, after extracting and classifying the hadiths in question through descriptive-analytical method and library collection, it becomes clear that at least in five areas: 1. The expression of Appearance meanings; 2. The expression of interpretative meanings; 3. The expression of the space of the descent; 4. The reference to the verses of the Qur'an; 5. Expression of Qur'anic verses from that Imam There are some sayings in these books. Examining the evidence of these hadiths is beyond the scope of this text and requires further authorization.
شافعى، محمد ابن ادریس (بیتا). احکام القرآن. لبنان/بیروت: دارالکتب العلمیه.
شفیعی، سعید (بهار 1398ش). «بازخوانی روابط معنایی واژه العالمین بر اساس روش تحلیل مؤلفهای». فصلنامه علمی تحقیقات علوم قرآن و حدیث. شماره 1. پیاپی 41. صص 51 – 81.
شکرانی، رضا و سیدناری، طاهره سادات (بهار و تابستان 1397ش). «پژوهشی نو در گونهشناسی مدالیل روایات تفسیری و فوائد آن». دوفصلنامه علمیپژوهشی حدیثپژوهی. شماره نوزدهم. صص 45 - 76.
شوکانی، محمد (1414ق). فتح القدیر. سوریه/دمشق و لبنان/بیروت: دار ابن کثیر و دارالکلم الطیب.
صدوق، محمد بن علی ابن بابویه (1378ق). عیون أخبارالرضا علیهالسلام. ایران/تهران: نشر جهان.
صفار، محمد بن حسن (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد (ص). ایران/قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
صفدی، صلاحالدین (1420ق/2000م). الوافی بالوفیات. لبنان/بیروت: دار احیاءالتراث.
طبرانى، سلیمان بن احمد (2008 م). التفسیر الکبیر (تفسیر القرآن العظیم). اردن/اربد: دارالکتاب الثقافی.
طبری، محمد بن جریر (1420ق/2000م). جامعالبیان فی تأویل القرآن. بیجا: مؤسسه الرساله.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیحالغیب). لبنان/بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
قاسمپور، محسن (بیتا). پژوهشی در جریانشناسی تفسیر عرفانی. بیجا.
قرطبی، ابوعبدالله (1384ق/1964م). الجامع لأحکام القرآن (تفسیر القرطبی). القاهره: دارالکتب المصریه.
قمّی، علی بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی. ایران/قم: دارالکتاب.
کمالی دزفولی، سید علی (1370ش). شناخت قرآن. قم: اُسوه.
