پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 41 |
| تعداد شماره‌ها | 1,156 |
| تعداد مقالات | 9,940 |
| تعداد مشاهده مقاله | 18,533,303 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,856,006 |
مکانة سیاق الصدور فی خطب نهج البلاغة بالاستناد إلى موضوع الأخلاق الاجتماعیة | ||
| دراسات حدیثة فی نهج البلاغة | ||
| دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 7، خرداد 2021، صفحه 136-123 اصل مقاله (1.2 M) | ||
| نوع مقاله: المجلة العلمية البحوثية | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/anb.2021.55685.1234 | ||
| نویسندگان | ||
| سید حیدر اشرف آل طه* 1؛ علی اسودی2 | ||
| 1أستاذ مساعد فی مرکز تعلیم اللغات بجامعة الإمام الصادق (ع) (دکتوراه فی القرآن والحدیث)، طهران، إیران (المؤلف المراسل) | ||
| 2أستاذ مساعد، قسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة الخوارزمی، طهران، إیران، | ||
| چکیده | ||
| یشیر سیاق صدور الأحادیث إلى الظروف الثقافیة والسیاسیة والاجتماعیة للمجتمع التی کانت سائدة فی زمن صدور الحدیث. مع الأخذ فی الاعتبار أن جزءاً کبیراً من أقوال المعصومین (ع) کانت مبنیة على احتیاجات الأفراد أو المجتمع فی عصرهم، فإن معرفة وفهم سبب صدور کلامهم له تأثیر کبیر فی الفهم الصحیح لکلماتهم. فی هذا الصدد، تکون الخطب أکثر أهمیة فی هذه الحالة لأنها تُلقى حسب متطلبات الوقت وأفکار المتحدثین. یستخدم هذا البحث المنهج الوصفی التحلیلی وأسلوب الدراسات المکتبیة لفحص أسباب الصدور العام للخطب حول الأخلاق الاجتماعیة للمجتمع الإسلامی فی نهج البلاغة واستناداً إلى تحلیل نص الخطب وتاریخ وسیرة الإمام علی (ع). تشیر نتائج البحث إلى أن الإمام علی (ع) قد أولى فی خطبه اهتماماً أکبر لأربع قضایا محوریة. عودة الأخلاق والأفکار الجاهلیة، بما فی ذلک التحیزات العرقیة والقبلیة والمادیة وإهمال الموت والآخرة من قبل الناس، وتناسی دور ومکانة أهل البیت فی المجتمع الإسلامی والتعبیر عن الأخلاق الاجتماعیة المتبادلة للحکام و الشعب هی المحاور الأربعة الرئیسیة فی الخطب. کما أن الإمام علی (ع) ألقى خطباً خاصة بناء على احتیاجات المجتمع والجو الأخلاقی والاجتماعی السائد، لتصحیح هذه المکونات وتعدیلها وتوجیه الناس فی کل من القضایا المذکورة أعلاه. یمکن اعتبار المجتمع الإحصائی لکل مکون من مکونات نهج البلاغة کمثال واضح لکلمات أمیر المؤمنین (ع) علامة جیدة لمدى اهتمامه بها. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سبب الصدور؛ سیاق الصدور؛ نهج البلاغة؛ الاخلاق الاجتماعیة | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| جایگاه فضای صدور در خطبه‌های نهج‌البلاغه با تكیه بر موضوع اخلاق اجتماعی | ||
| نویسندگان [English] | ||
| سید حیدر اشرف آل طه1؛ علی اسودی2 | ||
| 1استادیار علوم قرآن وحدیث مركز آموزش زبان دانشگاه امام صادق(ع) تهران، ایران | ||
| 2استادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
| چکیده [English] | ||
| فضای صدور احادیث به اوضاع و شرایط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه در زمان صدور روایات، اطلاق می‌شود و با توجه به آنكه بخش قابل‌توجهی از سخنان معصومان (ع) بر اساس نیاز افراد یا جامعه زمان خود ایراد شده، شناخت و فهم سبب صدور سخنان آنها، تأثیر بسزایی در فهم صحیح كلام ایشان خواهد داشت. در این میان خطبه‌ها از آن روی كه بر اساس مقتضیات زمان وتفكرات گویشوران ایراد شده، در این مورد از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. این پژوهش با رویكرد توصیفی تحلیلی وبا روش گردآوری كتابخانه‌ای به بررسی اسباب صدور عام خطبه‌های اخلاق اجتماعی جامعه اسلامی در نهج‌البلاغه می‌پردازد و بر اساس تحلیل متن خطبه‌ها و نیز تاریخ و سیره امام‌علی (ع)، سبب صدور خطبه‌ها را مورد بررسی قرار داده است. یافته‌های پژوهش حاكی از آن است كه امام‌علی (ع) در خطبه‌های خود، چهار موضوع محوری را بیشتر موردتوجه و تأكید قرار می‌داد. زنده شدن دوباره اخلاق و تفكرات جاهلی از جمله تعصبات قومی و قبیله‌ای، دنیاپرستی واهمال مرگ وآخرت توسط مردم، فراموشی نقش وجایگاه اهل‌بیت در جامعه اسلامی وبیان اخلاق اجتماعی متقابل حاكمان ومردم چهار محور اساسی در خطبه‌ها می‌باشد. همچنین امام‌علی (ع) بر اساس نیاز جامعه و فضای اخلاقی و اجتماعی حاكم بر آن، برای اصلاح و تعدیل این مؤلفه‌ها و راهنمایی مردم درباره هریک از موضوعات فوق‌الذكر سخنان ویژه‌ای را در خطبه‌های خود جای داد. جامعه آماری هریک از مؤلفه‌ها در نهج‌البلاغه نیز به‌عنوان نمونه بارز سخنان امیرالمؤمنین (ع) می‌تواند نشانه مناسبی برای میزان اهتمام ایشان به آنها تلقی شود. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| سبب صدور, نهج‌البلاغه, اخلاق اجتماعی | ||
| مراجع | ||
|
القرآن الكریم
ابن ابی الحدید، عزالدین (۱۹۱۹). شرح نهج‌البلاغه. قم: كتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
ابن منظور، محمد (۱۹۹۳). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
اسدی، عادل (۲۰۰۷). مع المشككین فی نهج‌البلاغه. قم: مكتبه العزیزی.
اسعد، طارق (۲۰۰۱م). علم اسباب ورود الحدیث. بیروت: دار الحزم.
اشرف آل طه، حیدر (۲۰۱۹م). اسباب صدور خطبه‌های اخلاق اجتماعی وتأثیر آن بر نهج‌البلاغه. رساله دكتراه. تهران: جامعة المذاهب الاسلامیة.
امانلو، مسعود (۲۰۱٤م). توجه به سبب صدور به مثابه روشی برای پویایی اجتهاد در دوران معاصر. بلاغ مبین. ۸٥-۱۰٦.
اميني، عبدالحسین (۱۹۹٥). الغدير في الكتاب والسنة والادب. قم: مركز الغدير للدراسات الاسلامية.
بلاذری، احمد (۱۹۹٦م). انساب الاشراف. بیروت: دار الفكر.
بیضون، لبیب (۱۹۹۷). تصنیف نهج‌البلاغه. قم: مركز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
حاجی خانی، علی (۲۰۱۲). اصاله نهج‌البلاغه من منظور الدراسه الموضوعیه الاسلوبیه. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
حاجی خانی، علی؛ كاوس روحی برندق و علیرضا صفاریان همدانی (۲۰۱٦م). شبهه دنیاگریزی ویادمرگ در نهج‌البلاغه ونقد آن با تكیه بر فضای صدور. فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه. ۸۱-۹۸.
حنفی دمشقی (ابن حمزه)، سیدابراهیم (۱۹۱۱). البيان والتعريف في اسباب ورود الحديث الشريف. حلب: مطبعة البهاء.
خضری، علی (۲۰۱۸م). نگرشی بر فخریات امام علی(ع) در نهج‌البلاغه (اسباب و انگیزه ها). پژوهشنامه نهج‌البلاغه. ۸۱-۱۰٤.
خوئی، حبیب الله (۱۹۳۹). منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه. تهران: مكتبه الاسلامیه.
دلشاد تهرانی، مصطفی (۲۰۱۳م). لوح بینائی. تهران: انتشارات دریا.
دین برور، جمال الدین (۲۰۱٥م). راهنما شناسی. تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۲۰۱٥م). نهج‌البلاغه موضوعی (آیین حكمروایی). تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
ریاحی مهر، باقر؛ سیدعیسی مسترحمی (۲۰۱٥م). نقش فضای صدور در نهج‌البلاغه. پژوهشنامه نهج‌البلاغه. ۱۱٥-۱۳۲.
سلیمانی، داود (پاییز وزمستان ۲۰۰٤م). اسباب صدور حدیث. مقالات و بررسیها. ٦٥-۷۹.
السیدرضی، سیدمحمد (بی تا). نهج‌البلاغه. (محقق: صبحی صالح) قم: دار الهجره.
سیدكیلانی، محمد (بی تا). اثر التشیع فی الادب العربی. قاهره: لجنه النشر للجامعیین.
سیوطی، عبدالرحمن (۱٤۱٦ق/۱۹۹٦م). اسباب ورود الحدیث او اللمع فی اسباب ورود الحدیث. بیروت: دار الفكر.
شوشتری، محمدتقی (۱۹۹۷م). بهج الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات امیركبیر.
ضیف، شوقی (بی تا). تاریخ الادب العربی. قاهره: دارالمعارف.
طبری، محمد بن جریر (۱۹٦۷م). تاریخ طبری. بیروت: دار التراث.
قطب، سید (۲۰۰٤). في ظلال القرآن. بيروت: دار الشروق.
كریم محمد، اویس (۱۹۸۷م). المعجم الموضوعی لنهج‌البلاغه. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
كلینی، محمد (۱۹۸۷). الكافی. تهران: دار الكتب الاسلامیة.
مسعودی، عبدالهادی (۱۹۹۷م). عرضه حدیث بر امامان. علوم حدیث. ۲۹-٥٤.
مسعودی، علی (۱۹۸۹م). مروج الذهب. قم: دار الهجره.
مطهری، مرتضی (۲۰۰٥م). جامعه و تاریخ. در مجموعه آثار شهید مطهری. تهران: انتشارات صدرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۲۰۱٤م). سیری در نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات صدرا.
معارف، مجید (۲۰۰٦م). رابطه تاریخ وفهم ونقد حدیث. پژوهش دینی. ٥۳-۷۰.
مكارم شیرازی، ناصر (۱۹۹٦م). پیام امام. تهران: دارالكتب الاسلامیه.
موسوی، محسن باقر (۲۰۰۲). المدخل الی علوم نهج‌البلاغه. بیروت: دار العلوم.
هیئت تحریریه نهج‌البلاغه (۱۹۹٤م). با نهج‌البلاغه آشنا شویم. در نهج‌البلاغه و گردآورنده آن (ص. ۱٥۷-۲۰۱). تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
ورام، مسعود (۱۹۹۰). تنبيه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورام). قم: مكتبة فقيه.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 719 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 297 |
||