تعداد نشریات | 41 |
تعداد شمارهها | 1,120 |
تعداد مقالات | 9,561 |
تعداد مشاهده مقاله | 17,340,879 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,105,998 |
نمط العبرة من الأحداث التأريخية بناءً على تحليل محتوى الخطبة القاصعة للإمام علي (ع) | ||
دراسات حدیثة فی نهج البلاغة | ||
دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 7، خرداد 2021، صفحه 148-137 اصل مقاله (1.17 M) | ||
نوع مقاله: المجلة العلمية البحوثية | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/anb.2021.44696.1117 | ||
نویسندگان | ||
فتحیه فتاحیزاده1؛ محمد عترت دوست* 2؛ صدیقه کاشفی3 | ||
1أستاذة في قسم علوم القرآن والحديث بجامعة الزهراء (س)، طهران، إيران | ||
2أستاذ مساعد في قسم الشريعة الإسلامية بجامعة تربيت دبير الشهيد رجائي، طهران، إيران (المؤلف المراسل) | ||
3الطالبة الماجستيرة في علوم القرآن والحديث بجامعة الزهراء (س)، طهران، إيران | ||
چکیده | ||
يتمتع كلام أمير المؤمنين (ع) بفخامة المفردات وسمو المعاني وانسجام البنية، ويحظى بأهمية خاصة بعد القرآن الكريم، وبصفته جزءًا من أحاديث أهل البيت (ع) فهو يعتبر بمثابة المصدر الثاني لدين الإسلام المبين. من بين خطبه، تعتبر الخطبة القاصعة ذات أهمية خاصة بسبب اتساع المفاهيم والتشديد على قضايا مهمة وحساسة للغاية في ذلك الوقت، فضلًا عن صدورها في مجموعة معينة من المسلمين. بما أن تحليل النصوص الدينية والوصول إلى موضوعاتها العميقة يتطلب استخدام أساليب بحثية متعددة التخصصات قائمة على النص، لذلك في هذه الدراسة تقوم على منهج "تحليل المحتوى"، وبعد استخراج المحاور الرئيسية والثانوية لهذه الخطبة وهيكلها الهندسي، سنتطرق لنظرة الإمام للقضايا التأريخية وكيفية العبرة منها، وأخيرًا سنرسم نموذجًا لكيفية التعلم والاعتبار من الأحداث التأريخية. تصنف الأنواع المختلفة من العبر المستفادة من الأحداث التأريخية على النحو التالي: تشكل العبرة من الشيطان، وأتباع الشيطان، وأغنياء الأمم السابقة، والمؤمنين من الأمم السابقة، وعوامل هزيمة القدماء، وعوامل انتصار القدماء، جزءًا مهمًا من نتائج هذا البحث، وسوف نبين كلًا منها بذكر مثال. كما أننا سعينا في هذا المقال لاستخراج النمط، وفي ظل مناقشة عوامل هزيمة وانتصار السلف، حددنا أهم عوامل هذين القسمين، ورسمنا نمطها من خلال ذكر الأولوية. وشرحنا تأثير عامل التفرقة والانقسام كأهم عامل في هزيمة الأمة السابقة وبينا أسبابه مثل اتباع الشيطان واتباع القادة المتعجرفين وغير الطاهرين، مع بيان مكانة الوحدة والتعاطف والأمر بالمعروف والنهي عن المنكر والاهتمام بالقيامة في انتصار الأمم، وقد كان جزء من نتائج البحث خاصًا بنمط العبرة من الأحداث التأريخية من منظور الإمام علي. | ||
کلیدواژهها | ||
الإمام علي؛ الخطبة القاصعة؛ تحليل المحتوى؛ التأريخ؛ العبرة من التأريخ | ||
عنوان مقاله [English] | ||
الگوی عبرتآموزی از رویدادهای تاریخی بر مبنای تحلیل محتوای خطبه قاصعه امام علی (ع) | ||
نویسندگان [English] | ||
فتحیه فتاحیزاده1؛ محمد عترت دوست2؛ صدیقه کاشفی3 | ||
1استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران | ||
2استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران | ||
3کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران | ||
چکیده [English] | ||
کلام امیرالمؤمنین علی (ع) ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪی از ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎی ﻓﺨﺎﻣﺖ اﻟﻔﺎظ، ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪ و اﻧﺴﺠﺎم ﺳﺎﺧﺘﺎری، ﭘﺲ از ﻗﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ از اهمیّت و ارزشمندی خاصی برخوردار بوده و بهعنوان بخشی از احادیث اهل بیت (ع) بهمثابه دومین منبع دین مبین اسلام مورد توجه همگان است. در بین خطبههای ایشان، خطبه قاصعه به علت گستردگی مفاهیم، تأکید بر موضوعات بسیار مهم و حساس زمانه و نیز ایراد در جمع خاصی از مسلمانان، از اهمیّت ویژهای برخوردار است. از آنجا که تحلیل و بررسی نصوص دینی و دستیابی به مضامین عمیق آنها، نیازمند بهرهگیری از روشهای تحقیق میانرشتهای متنمحور است، لذا در این پژوهش با استفاده از روش «تحلیل محتوا»، تلاش شده تا ضمن استخراج مضامین اصلی و فرعی این خطبه و ساختار هندسی آن، نوع نگاه امام (ع)، به موضوعات تاریخی و چگونگی عبرتآموزی از آنها را تبیین کرده و درنهایت الگویی برای چگونگی عبرتگیری از رویدادهای تاریخی ترسیم نمائیم. طبقهبندی گونههای مختلف عبرتآموزی از رویدادهای تاریخی بهصورت: عبرتآموزی از شیطان، پیروان شیطان، اغنیاء امتهای پیشین، مؤمنان امتهای پیشین، عوامل شکست پیشینیان و عوامل پیروزی پیشینیان، بخش مهمی از یافتههای این تحقیق است که هرکدام با ذکر مثال بیان شده. همچنین از آنجا که در این مقاله به دنبال استخراج الگو بودهایم، در ذیل بحث از عوامل شکست و پیروزی پیشینیان، به شناسایی مهمترین عوامل این دو بخش پرداخته و با ذکر اولویّت، الگوی آن را ترسیم نمودهایم. تبیین جایگاه تفرقه بهعنوان مهمترین عامل شکست امم پیشین و دلایل آن مانند پیروی از شیطان و پیروی از رؤسای متکبر و ناپاکان، به همراه تبیین جایگاه اتحاد و همدلی، امربهمعروف و نهی از منکر و توجه به معاد در پیروزی ملتها، بخش دیگری از یافتههای این تحقیق بهمنظور تبیین الگوی عبرتآموزی از رویدادهای تاریخی از منظر امام علی (ع) بوده است. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
امام علی (ع), خطبه قاصعه, تحلیل محتوا, تاریخ, عبرتآموزی از تاریخ | ||
مراجع | ||
القرآن الكريم
ابراهیمزاده، رحمت (۲۰۱۰م). بررسی زبانشناختی خطبه قاصعه نهجالبلاغه. پایاننامه کارشناسیارشد. مازندران: دانشگاه مازندران.
ابن ابی الحدید، عز الدین عبدالحمید (۱۳۸٥ق). شرح نهجالبلاغة. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابن فارس، احمد (۱۹۹۰م). معجم مقاییس اللغة. بیروت. دار الإسلامیة.
ابن منظور، محمد بن مقرم (۱۹۸۸م). لسان العرب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
امین ناجی، محمد هادی (۱۹۹۷م). بررسی و تحلیل خطبه قاصعه و پیوند آن با زمینه سیاسی اجتماعی کوفه. پایاننامه کارشناسیارشد. طهران: دانشگاه تربیت مدرس.
اولادقباد، بهاره (۲۰۱۷م). تحلیل محتوای نامه امام علی به مالک اشتر. پایاننامه کارشناسیارشد. استاد راهنما: فتحیه فتاحی زاده. طهران: دانشگاه الزهرا(ع).
باردن، لورنس (۱۹۹٦م). تحلیل محتوا. ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی. طهران: دانشگاه شهید بهشتی.
بحرانی، ابن میثم (۲۰۰٦م). شرح نهجالبلاغه. مترجم حبیب روحانی. مشهد: انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی.
جانیبور، محمد؛ شکرانی، رضا (۲۰۱٤م). رهاوردهای استفاده از روش «تحلیل محتوا» در فهم احادیث. پژوهشهای قرآن و حدیث. سال٤٦. ش۲. پاییز و زمستان.
جانیبور، محمد (۲۰۱۱م). اخلاق در جنگ (تحلیل محتوای مکاتبات امیرالمومنین علی و معاویه). طهران: دانشگاه امام الصادق(ع).
جعفری، محمد تقی (۱۹۹۹م). نگاهی به علی (ع). طهران: انتشارات جهان آرا.
جوادی آملی، عبدالله (۱۹۹۳م). اسرار عبادت. قم: نشر اسراء.
جوهری، اسماعیل بن حماد (۱٤۰٤ق). تاج اللغة و صحاح العربیة. دار العلم الملایین.
حسینیزاده، زینب (۲۰۱٦م). تحلیل محتوای خطبه غدیر. پایاننامه کارشناسیارشد. استاد راهنما: فتحیه فتاحیزاده. طهران: دانشگاه الزهرا (ع).
دینپرور، سید محسن (۲۰۰۳م). فصلنامه نهجالبلاغه. طهران: بنیاد نهجالبلاغه.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱٤۱۲ق). المفردات في غریب القرآن. بیروت: دار الشامیة.
راوندی، قطب الدین سعید (۱۹۸٥م). منهاج البراعة في شرح نهجالبلاغة. مصححح سید عبدالطیف کوه کمری. قم: کتابخانه عمومی آیةالله مرعشی.
سلیمی، اکرم (۲۰۱۸م). تحلیل محتوای دعای مکارم الاخلاق پایاننامه کارشناسیارشد. طهران: دانشگاه الزهرا(ع).
شاه بیدکی، مهسا (۲۰۱۷م). بررسی و تحلیل واژگان مشکل نهجالبلاغه. پایاننامه کارشناسیارشد. طهران: دانشگاه قرآن و حدیث.
طریحی، فخرالدین بن محمد (۱۹۹٦م). مجمع البحرین. طهران: مرتضوی.
فراهیدی، خلیل بن احمد (۱٤۱۰ق). العین. قم: هجرت.
فیروزآبادی، مجد الدین (۱٤۱۲ق). قاموس المحیط. بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
کمیلی تخته جان، غلامحسین (۲۰۰۳م). شرح خطبه قاصعه امام علی. پایاننامه کارشناسیارشد. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
مغنیه، محمد جواد (۱۹۷۹م). في ظلال نهجالبلاغة محاولة لفهم جدید. بیروت: دار العلم.
موسویان، طاهره (۲۰۱٤م). اعراب و بلاغت خطبه قاصعه. پایاننامه کارشناسیارشد. طهران: دانشگاه قرآن و حدیث.
هاشمی خویی، میرزا حبیب الله (۱۹۸٥م). منهاج البراعة فی شرح نهجالبلاغة. تصحیح سید ابراهیم میانجی. طهران: مکتبة الإسلامیة.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 408 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 188 |