پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 41 |
| تعداد شمارهها | 1,138 |
| تعداد مقالات | 9,758 |
| تعداد مشاهده مقاله | 17,875,508 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,490,623 |
سرزمین بینالنهرین: پیوستگی جغرافیایی- تأثیرپذیری تاریخی در آستانه فتح ایران توسط مسلمانان | ||
| پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران | ||
| دوره 10، شماره دوم - پیاپی20- بهار و تابستان 1401، مهر 1401، صفحه 41-55 اصل مقاله (493.02 K) | ||
| نوع مقاله: pajoheshi | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/lhst.2022.9526 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی عبادی* 1؛ ناصر ادیبان2 | ||
| 11. دانشیار، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
| 22. دانشجوی دکتری، تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| بهرغم تحلیلهای تاریخی متعددی که درباره روند فتح ایران توسط مسلمانان ارائه شده، اهمیت و تأثیر تعیینکنندۀ تحولات مناطق و شهرهای مرزی بینالنهرین اواخر عهد ساسانی چندان مورد توجه واقع نشده است. در نخستین مرحله فتوح مسلمین در قلمرو ساسانیان در سال 12ه، که مطابق با شرایط جغرافیایی و اقلیمی عراق و عمدتا در مناطق بیابانی جنوب و غرب بینالنهرین دنبال شد، مرزبانان و سپاهیان ساسانی در اغلب رویاروییهای میدانی با سپاهیان مسلمان در کاظمة(حفیر)، مذار، ولجه، ألیس، حیره و انبار مغلوب شدند. بنابر یافتههای این پژوهش تاریخیـجغرافیایی، در این مرحله از فتح قلمرو ساسانیان، با توجه بهاینکه اکثر این جنگها در نواحی بیابانی یا حاشیۀ صحرا روی داد، اعراب مسلمان بهخوبی از انطباقپذیری خود با چنین شرایط جغرافیایی بهره گرفتند و با جابجاییهای سریع در نواحی بیابانی و غافلگیر کردن مرزبانان ساسانی قدرت و برتری خود را بر آنها تحمیل کردند. علاوه بر اینکه این پیروزیهای برقآسا اُبهت و شکوه نظامی و سیاسی ساسانیان در برابر اعراب مسلمان را فروریخت. با تسلط مسلمانان بر دو شهر مهم و سوقالجیشی حیره و انبار و تسلط بر نواحی بیابانی ماوراء فرات، حضور مسلمانان در بینالنهرین تضمین شد و زمینه برای فتح سراسری عراق و سپس ایران فراهم شد. با عنایت به اهمیت، تأثیر و پیامدهای این مرحله از فتحِ غرب و جنوب قلمرو ساسانی، میتوان آن را مقطعی دانست که در حملات اعراب مسلمان به مناطق مرزی و تسط آنها بر شهرهای مرزی، دروازه فتح سرزمین ایران عملا به روی اعرابِ مسلمان گشوده شد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| شهرهای مرزی ایران؛ بینالنهرین؛ سقوط ساسانیان؛ فتوح اسلامی؛ جغرافیای تاریخی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The land of Mesopotamia: Geographical Connection - Historical Influence on the eve of Conquest of Iran by Muslims | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahdi Ebadi1؛ naser adiban2 | ||
| چکیده [English] | ||
| There are numerous historical analyzes about the process of the conquest of Iran by the Muslims, but the importance and determining the influence of the developments of the border regions and cities of Mesopotamia in the late Sassanid era have not been paid much attention to and have been neglected. In the first stage of the advance of the Muslims in the territory of the Sassanid in the year 12 AH, which were mainly in the desert areas south and west of Mesopotamia in present-day Iraq, they managed to defeat the Sassanid border guards and troops in Kazima (Hufeir), Madhar, Walja, Ullais, Hirah, and Anbar. According to the findings of this historical-geographical research, at this stage of the conquest of the Sassanid territory, considering that most of these wars took place in the desert areas or on the edge of the desert, the Muslim Arabs took advantage of their adaptability to such geographical conditions and moved quickly in the desert areas. And by surprising the Sassanid border guards, they imposed their power and supremacy on them. These lightning victories killed the military and political splendor of the Sassanids against the Muslim Arabs, and the Muslims secured their presence in Mesopotamia by dominating the two important and strategic cities of Hirah and Anbar and the desert areas of Transoxiana and laid the groundwork for the entire conquest of Iraq and then Iran. Given the importance, impact, and consequences of this phase of the conquest of the west and south of the Sassanid territory, it can be considered as the phase - when the Muslim Arabs attacked the border areas and attacked the border cities- that the gate of the conquest of Iran was practically opened for the Muslim Arabs. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| border cities of Iran, Mesopotamia, fall of the Sassanids, Islamic conquests, historical geography | ||
| مراجع | ||
|
ابنالاثیر، عزالدین(1385/1965). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادرـ داربیروت.
ابنالفقیه، ابوعبدالله احمد بن محمد(1416/1996). البلدان، تحقیق یوسف الهادى، بیروت: عالمالکتب.
ابنحوقل، ابوالقاسممحمد(1938). صورة الأرض، بیروت، دارصادر.
ابنخرداذبه، ابوالقاسم(1889م). المسالک و الممالک، بیروت: دارصادر.
ابنالجوزی، أبوالفرج عبدالرحمن(1412/1992). المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابنخیاط، أبوعمروخلیفة(1415/1995). تاریخ بنخیاط، تحقیق فواز، بیروت: دارالکتبالعلمیه.
اشپولر، برتولد(1379). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران: علمی و فرهنگی.
اصطخرى، ابواسحاق ابراهیم(2004م). المسالک الممالک، [افست]، بیروت: دار صادر.
الأصفهانی، حمزة بنالحسن[بیتا]. تاریخ سنیملوک الأرض و الأنبیاء، [بینا].
البلاذرى، أبوالحسن أحمد بنیحیى(1988م). فتوح البلدان، بیروت: دار مکتبه الهلال.
بلعمی، ابوعلی(1353). تصحیح محمدتقی بهار، بکوشش محمد پروین گنابادی، تهران: کتابفروشی زوار.
پطروشفسکی، ا. پ.(1353). اسلام در ایران، ترجمه کریم کشاورز، تهران: انتشارات پیام.
پیرنیا، حسن(1383). تاریخ ایران قبل از اسلام، تهران: نامک.
پیگولوسکایا، ن.(1372). شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمه عنایتالله رضا، تهرانف علمی و فرهنگی.
تقیزاده، سیدحسن(1349). از پرویز تا چنگیز، تهران: کتابفروشی فروغی.
چوکسی، جمشید کرشاسب(1385). ستیز و چالش زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعۀ ایرانِ نخستین سدههای اسلامی، ترجمه نادر میرسعیدی، تهران: ققنوس.
حتی، فیلیپ خوری(1380). تاریخ عرب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: آگه.
حدود العالم منالمشرق الىالمغرب(1383). مقدمه و بارتولد، تعلیقات و. مینورسکی، ترجمه میرحسینشاه، تصحیح و حواشی، مریم میر احمدی و غلامرضا ورهرام، تهران: دانشگاه الزهرا.
حسونة، محمد احمد[بیتا]. أثر العوامل الجغرافیّة فی الفتوح الإسلامیة، الفجالةـالقاهرة: دارنهضة مصر للطبع و النشر.
الحموى، شهابالدین ابوعبدالله(1995). معجمالبلدان، بیروت: دار صادر.
الحمیری، محمد بنعبدالمنعم(1984م). الروض المعطار فىخبر الاقطار، بیروت: مکتبه لبنان.
حورانی، آلبرت (1384). تاریخ مردمان عرب، ترجمه علی جواهرکلام، تهران: امیرکبیر.
الدینورى، ابوحنیفه احمدبنداود(1368ش). الأخبارالطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قم: منشوراتالرضى.
رجبی(دوانی)، محمدحسین(1388). پشتیبانی نظامی در سپاههای صدر اسلام، تهران: دانشگاه امام حسین(ع).
زرینکوب، عبدالحسین(1383). تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: امیرکبیر.
همو(1381). «فتح ایران به دست اعراب و پیامد آن»، تاریخ ایران [کمبریج]، جلد چهارم، گرد آورنده ر.ن. فرای، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
سالم، عبدالعزیز(1380). تاریخ عرب قبل از اسلام، ترجمه باقر صدرینیا، تهران: علمی فرهنگی.
سوسه، أحمد(1372ه/1953م)، أطلس العراق الحدیث، بغداد: مطبعة مدیریة المساحة العامة.
الطبری، محمدبنجریر(1387/1967). تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضلابراهیم، بیروت: دارالتراث.
العَسلی، بسّام(1408ه/1988م). فن الحربالأسلامی، المجلد الأول، بیروت: دارالفکر.
علی، جواد(1412ه/1993م). المفصَّل فیتاریخ العرب قبل الإسلام، الجزءالثالث، بغداد: جامعة بغداد.
فاتحینژاد، عنایتالله(1393). «ایرانیان و عربها از پیش از اسلام تا عصر فتوح»، تاریخ جامع ایران، ج6، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
کالینز، جان اِم.(1384). جغرافیای نظامی، ترجمه محمدرضا آهنی، بهرام محسنی، تهران: دانشگاه امام حسین(ع).
کامرون، جرج(1374). ایران در سپیدهدم تاریخ، ترجمه حسن انوشه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
کریستنسن، آرتور(1385). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، ویراستار حسن رضایی باغبیدی، تهران: صدای معاصر.
کولسنیکف، آ. آی.(2537). ایران در آستانۀ یورش تازیان، ترجمه ر. یحیایی، تهران: آگه.
لسترنج، گی(1377). جغرافیای تاریخی سرزمینهای اسلامی، ترجمه محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی.
مارکوارت، یوزف(1383). ایرانشهر در جغرافیاى بطلمیوس، تهران: انتشارات طهورى.
مسکویهالرازی، ابوعلی(1380ش/2001م). تجاربالامم، حققه ابوالقاسم امامی، تهران: دار سروش للطباعة و النشر.
مشکور، محمدجواد(1371). جغرافیای تاریخی ایران باستان، تهران: دنیای کتاب.
المسعودی، أبوالحسنعلى[بیتا]. التنبیه و الأشراف، تصحیح عبدالله اسماعیلالصاوى، القاهرة: دارالصاوی.
المسعودی، أبوالحسنعلى(1409)، مروجالذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم: دارالهجرة.
مقدسی، أبوعبدالله محمد(1411/1991). أحسن التقاسیم فى معرفة الأقالیم، القاهرة: مکتبه مدبولى.
ملایری، محمدمهدی(1376). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، تهران: انتشارات توس.
مؤنس، حسین(1375). اطلس تاریخ اسلام، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
نفیسی، سعید(1390). تاریخ اجتماعی ایران، از انقراض ساسانیان تا انقراض امویان،تهران: پارسه.
الهاشمی، طه (1930). مفصل جغرافیه العراق، بغداد، مطبة دارالسلام.
الیعقوبى، احمد بن أبى یعقوب(1422ق). البلدان، بیروت: دارالکتبالعلمیه.
الیعقوبى، احمد بن أبى یعقوب[بىتا]، تاریخ الیعقوبى، بیروت: دارصادر.
Beeston, A. F. L. and Shahid, Irfan (1986). “Al- Ḥīra”, EI2, vol. iii, Leiden, Brill. Brunner, Christopher (1982). “Geographical and administrative divisions: settlements and economy”, The Cambridge History of Iran, vol. 3, Cambridge University Press. Caetani, Leone (2008), “The art of War of the Arabs, and the Supposed Religious Fervour of the Arab Conquerors”, The Expansion of the Early Islamic State, ed. Fred M. Donner, London: Routledge. Donner, Fred McGraw (1981). The Early Islamic Conquests, Princton University press. Kenney, Hugh, The Great Arab Conquests, Philadelphia, DA CAPO Press. Kröger, Jens, “CTESIPHON”, Encyclopædia Iranica: VI/4, pp. 446-448: available online at http://www.iranicaonline.org/articles/ctesiphon(accessed on accessed on 4 March 2022). Lewis, Bernard (2002). The Arabs in History, Oxford University Press. Miquel, A. (1986). “Irāḳ: i. Geography”, EI2, vol. iii, Leiden: Brill.
Morony, Michael, “Madāʾen”, Encyclopædia Iranica: https://iranicaonline.org/articles/madaen-sasanian-metropolitan-area (accessed on 4 March 2022). Rzóska, Julian (1980). Euphrates and Tigris, Mesopotamian Ecology and Destiny, Netherlands, The Hague, W. Junk bv Publishers. Shahid, I. (1986). “Lakhmids”, EI2, vol. v., Leiden: Brill. Shalem, A. (1994). “The Fall of al-Madā'in Some Literary References concerning Sasanian Spoils of War inMediaeval Islamic Treasuries”, Iran, 32, 77–81. Sordel, D. (1986). “Irāḳ: from Arab conquest to 1258”, EI2, vol. iii, Leiden, Brill. Streck, M, and El-Ali, Saleh, (1986). “al-Baṭīḥa”, EI2, vol iLeiden, Brill.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 335 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 372 |
||