پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 41 |
| تعداد شمارهها | 1,138 |
| تعداد مقالات | 9,765 |
| تعداد مشاهده مقاله | 17,902,375 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,512,761 |
صوفیان و سلاطین: کنشهای سیاسی شیوخ نقشبندی در قلمرو اشترخانیان | ||
| پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران | ||
| دوره 10، شماره دوم - پیاپی20- بهار و تابستان 1401، مهر 1401، صفحه 57-71 اصل مقاله (488.08 K) | ||
| نوع مقاله: pajoheshi | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/lhst.2023.9527 | ||
| نویسندگان | ||
| علی آرامجو* 1؛ محمدعلی کاظم بیکی2 | ||
| 1مدرس گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه فردوسی | ||
| 2دانشیار، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| تصوف که در پی فروپاشی حکومت مغول بهتدریج از خلوت خانقاهها پا به عرصههای مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نهاده بود، در دوره تسلط ازبکان بر ماوراءالنهر همچنان نقش قابلتوجهی را در این حوزهها ایفا میکرد. در این میان طریقت نقشبندیه به سبب گستردگی و نیز پیروان پرشمار از اهمیت بیشتری برخوردار بود. خاندانهای متنفذ نقشبندی که در ماوراءالنهر دوره تیموری و شیبانی حضور پررنگی داشتند در دوره اشترخانیان نیز نفوذ، اعتبار و ارتباط نزدیک خود با حکومت را حفظ کردند. باوجوداین، ضرورتاً روابط میان خاندانهای مختلف نقشبندی با خوانین اشترخانی یکسان نبود. بررسی کنشهای سیاسی خاندانهای نقشبندی و عوامل مؤثر بر آن در دوره اشترخانی، موضوع پژوهش حاضر است. بنا بر یافتههای این پژوهش، شیوخ صوفی نقشبندی، طیف وسیعی از تعامل و تقابل با دستگاه قدرت را نمایان ساختند ضمن اینکه خود نیز برای مدتی کوتاه در رأس هرم قدرت قرار گرفتند. میانجیگری در میان مدعیان قدرت، نظامیگری و حکمرانی در شمار نقشهایی بود که شیوخ نقشبندی در عرصه سیاست این دوره ایفا کردند. نوع کنش شیوخ صوفی نسبت به خوانین، تابعی از منافع محلی، خاندانی و عمومی آنها بود. درحالیکه خاندانهای نقشبندی مقیم بخارا، کرسی اصلی حکومت اشترخانیان، در راستای حفظ وضع موجود، عمدتاً در پی تعامل و ارتباطی حسنه با خوانین وقت بودند و شیوخ نقشبندی سمرقند، با هدف تغییر وضع به نفع ایالت خود، غالباً در کنار مخالفان بخارا میایستادند. | ||
| کلیدواژهها | ||
| تصوف؛ سیاست؛ شیوخ نقشبندی؛ اشترخانیان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Sufis and Sultans: Political Actions of Naqshbandi Sheikhs in the Ashtarkhanids Realm | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ali Aramjoo1؛ Mohammad Ali Kazembeyki2 | ||
| چکیده [English] | ||
| Sufism, which following the collapse of the Ilkhanate had gradually entered the social, economic, and political spheres, continued to play a significant role in these fields during the Uzbek domination on Transoxiana. Meanwhile, the Naqshbandiyya Tariqa was more important due to its spread and numerous followers. The influential Naqshbandi families, which had a large presence in the Timurids and Sheibanids periods, also maintained their influence, prestige, and close relations with the government during the Ashtarkhanid period. However, relations between the various Naqshbandi families and the Khans of Ashtarkhanids were not necessarily the same. The study of political actions and roles of Naqshbandi families and the factors affecting that in the Ashtarkhanids period has been the subject of the present study. According to the findings of this study, Naqshbandi sheikhs, showed a wide range of interaction and confrontation with the government, whilst they themselves were at the top of the pyramid of power for a short time. Mediation among rulers, military activity, and governance were some of the roles played by Naqshbandi sheikhs in the political arena of this period. The Sufi sheikhs' approach to the Khans was rooted in their local, family, and public interests. While the Naqshbandi families living in Bukhara, in the main seat of the Ashtarkhanian government, to maintain the status quo, were mainly looking for interaction and good relations with the Khans of the time, the Naqshbandi sheikhs of Samarkand, with the aim of changing the situation for the benefit of their state, often sided with the opponents of Bukhara. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Sufism, politics, Naqshbandi sheikhs, Ashtarkhanids | ||
| مراجع | ||
|
آرامجو، علی؛ کاظمبیکی، محمدعلی؛ معصومی، محسن (1400). «فرازوفرود حضور سیاسی شیوخ نقشبندی در دوره شیبانیان». تاریخ و تمدن اسلامی، ش 35 ، 57-84.
ابراهیمی، سیده فهیمه (1399). «خراسان در تلاطم روابط سیاسی ایران و خانات ماوراءالنهر: از میانه دوره صفوی تا پایان افشاریه». تاریخنامه ایران بعد از اسلام، ش 19، 1-24.
ـــــــــــ، «تحول حاکمیت سیاسی و نظام دیوانی ازبکان ماوراءالنهر از قرن 9-13 ق». فصلنامه دولت پژوهی، شماره 24، 1399، 73-101.
احمدوف، بوری احمدویچ (1392). تاریخ بلخ در امتداد قرن شانزدهم تا نیمه نخست قرن هجدهم میلادی. ترجمه سید ابراهیم قیصاری، کابل.
اشرف، وجیهالدین (2011). بحر زخار. به تصحیح آذرمیدخت صفوی، دهلی نو.
بخاری، عبدالکریم، تاریخ حکمرانان افغان، کابل، بخارا، خیوه و خوقند. کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره ثبت 1576.
بخاری، محمدامین بن میرزا محمد زمان (2014). محیطالتواریخ. تصحیح مهرداد فلاح زاده و فروغ حاشابیگی، بریل
بدخشی (1386). تاریخ بدخشان. به تصحیح منوچهر ستوده، تهران: نشر امیری.
بوستانی بخارایی، تاریخ سلاطین منغیتیه. کتابخانه دانشکده ادبیات تهران، شماره ثبت 79282.
پاکتچی، احمد (1392). جریانهای تصوف در آسیای مرکزی. تهران: انتشارات بینالمللی الهدی.
ترکمان، اسکندربیک (1382). تاریخ عالم آرای عباسی. تصحیح ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
حافظ تنیش، تحفه شاهی، کتابخانه و مرکز خراسانشناسی آستان قدس رضوی، شماره ثبت 2887.
حسینی صدیقی، محمد طالب بن تاجالدین حسنخواجه (2012). مطلبالطالبین. تصحیح غلام کریمی و ایرکین میرکاملوف، تاشکند.
خافیخان (1869). منتخباللباب. به تصحیح مولوی کبیرالدین احمد و مولوی غلام قادر، کلکته.
خنجی، فضلالله بن روزبهان، شرح وصیتنامه غجدوانی. شماره ثبت 11332، شماره قفسه 10231.
راقم سمرقندى، میرسید شریف (1380). تاریخ راقم. تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
سمرقندی، ابوطاهر خواجه (1367). سمریه. به کوشش ایرج افشار، تهران: موسسه فرهنگی جهانگیری.
سمرقندى، سلطان محمد مطربى (1377). تذکرة الشعراء. به کوشش اصغر جانفدا، تصحیح على رفیعى علامرودشتى، تهران: میراث مکتوب.
_____ (1377). نسخه زیبای جهانگیر. به کوشش علی موجانی، قم: کتابخانه عمومی آیتالله مرعشی نجفی.
فهیمی، مهین (1393). «جانیان». دانشنامه جهان اسلام، ج9.
قدرت دیزجی، مهرداد (1379). «اشترخانیان». دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، ج4.
قطغان، محمد یار بن عرب (1385). مسخرالبلاد. تصحیح نادره جلالی، تهران: میراث مکتوب.
لاهوری، عبدالحمید (1867). پادشاه نامه.تصحیح مولوی کبیرالدین احمد و عبدالرحیم، کلکته.
ملامحمد عوض، ضیاءالقلوب. نسخه دانشگاه هاروارد، شماره ثبت 72746.
منشی، محمد یوسفبیک (1380). تذکره مقیمخانی. تصحیح فرشته صرافان، تهران: میراث مکتوب.
نوشاهی، عارف (1380). مجموعه احوال و سخنان خواجه عبیدالله احرار. تهران: نشر دانشگاهی.
وامبرى، آرمینیوس (1387). سیاحت درویشى دروغین در خانات آسیاى میانه. ترجمه فتح على خواجهنوریان، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
Burton, Audrey (1997). The Bukharans: a dynastic, diplomatic and commerical history 1550-1702, Curzon press. _________. (1988), “Who Were the First Ashtarkhanid Rulers of Bukhara?”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 51, No. 3, pp. 482-488 Paul, Jürgen (2017). “The Rise of the Khwajagan-Naqshbandiyya Sufi Order in Timurid Herat”, in Afghanistan's Islam by Nile Green. McChesney, R. (1980). “The 'Reforms' of Bāqī Muḥammad Khān”, Central Asiatic Journal, Vol. 24, No. 1/2, pp. 69-84. _________ (1992). “Central Asia in the 16th-18th”, Encyclopædia Iranica, V/2, pp. 176-193. _________ (1989). “Badiʿ-Al-Zaman Mirza”, Encyclopædia Iranica, V/3, p. 379. Welsford, Thomas (2012). Four Types of Loyalty in Early Modern Central Asia, Brill. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 233 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 380 |
||