تعداد نشریات | 41 |
تعداد شمارهها | 1,120 |
تعداد مقالات | 9,560 |
تعداد مشاهده مقاله | 17,337,250 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,104,785 |
سنجش میزان تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر مخاطرات محیطی (مطالعه موردی: بخش بلداجی) | ||
برنامه ریزی توسعه کالبدی | ||
مقاله 4، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 15، آذر 1398، صفحه 73-88 اصل مقاله (960.27 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30473/psp.2019.6390 | ||
نویسنده | ||
اصغر نوروزی* | ||
استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور | ||
چکیده | ||
جوامع انسانی در طول تاریخ کماکان با مخاطرات روبرو بوده و همواره اثرات زیانباری را متحمل شدهاند. مخاطرات محیطی نهتنها به لحاظ تعداد، بلکه با افزایش تنوع و میزان خسارات بهویژه در نواحی روستایی در حال وقوعاند. ارتباط نزدیک با محیط، محرومیت، عدم آگاهی و آمادگی موجب افزایش آسیبپذیر شدن نواحی روستایی میشود. با این وجود پدیدههایی اجتنابناپذیر بوده و تنها راه مقابله با آن، مدیریت آنها است. یکی از رویکردهای رویارویی با مخاطرات و بحرانهای محیطی، تابآوری است. منطقه مورد مطالعه با قرارگیری در معرض انواع مختلف مخاطرات، در شرایط آسیبپذیری بالایی قرار دارد و سنجش میزان تابآوری آن ضرورت دارد. این پژوهش از نوع کاربردی و هدف آن بررسی و تبیین میزان تابآوری سکونتگاههای روستایی در بخش بلداجی از توابع شهرستان بروجن است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر پیمایش است. دادههای موردنیاز با استفاده از مطالعات کتابخانهای و بررسی میدانی در سطح خانوار گردآوری شده و حجم نمونه طبق فرمول کوکران از جامعة 2276 خانواری، معادل 329 خانوار برآورد شد و پرسشنامه با روش نمونهگیری تصادفی ساده تکمیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که سطح تابآوری در بعد اجتماعی و کالبدی به ترتیب با میانگین 45/3 و 23/3 در حد «مطلوب»، در بعد اقتصادی با میانگین 01/3 در حد «متوسط» و در بعد مدیریتی با میانگین 85/2 در سطح «نامطلوب» قرار دارد. به علاوه در بین روستاهای مختلف روستای آورگان بالاترین سطح تابآوری و روستاهای سلطانآباد و علیآباد در پایینترین سطح قرار دارند. درمجموع نیز وضعیت تابآوری در 21درصد روستاها «مناسب»، در 50 درصد«متوسط» و در حدود 29درصد«نامناسب» بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
تابآوری؛ روستا؛ مخاطرات؛ مخاطرات محیطی؛ بخش بلداجی | ||
عنوان مقاله [English] | ||
Measuring the Resilience of Rural Settlements Against the Environmental Hazards (Case Study: Boldaji District) | ||
نویسندگان [English] | ||
Asghar Norouzi | ||
Assistant Professor, Department of Geography, Payame Noor University | ||
چکیده [English] | ||
Human societies have historically been at risk and have always suffered harmful effects. Environmental hazards are increasingly occurring with growing diversity and extent of damage, especially in rural areas. Some factors such as closely related to the environment, deprivation, lack of awareness, and preparedness increase the vulnerability of rural areas. However, environmental hazards are inevitable phenomena and their only solution is to deal with and manage them. One of the approaches to dealing with environmental hazards and crises is resilience. The study area of the present study is exposed to different types of hazards and is in high vulnerability condition and it is necessary to measure its resilience. The present study is an applied one and its purpose is to investigate and explain the resilience of rural settlements in Boldaji district of Borujen county. The research method is descriptive-analytical and survey-based. Required data were collected using documentary and surveys at household level. The sample size was estimated to be 329 households according to the Cochran formula of 2276 families. Questionnaires were completed by simple random sampling. The results showed that the mean level of resilience in the social and physical dimensions were 3.45 and 3.23, respectively, considered as "desirable" level, in the economic dimension with a mean of 3.01 was an "average" level, and in the management dimension with a mean of 2.85 was a "undesirable" level. In addition, among the different villages, Avargan has the highest level of resilience and the lowest levels belong to Sultanabad and Aliabad. Overall, the resilience status in 21 percent of the villages was "appropriate", in 50 percent "moderate" and in about 29 percent "inappropriate". | ||
کلیدواژهها [English] | ||
Resilience, Rural Areas, Hazards, Environmental Hazards, Boldaji District | ||
مراجع | ||
اداره کل هواشناسی استان چهارمحال و بختیاری (1388). پیشبینی و تحقیقات اقلیمی و هواشناسی کاربردی، شهرکرد. اسمیت، کیت (1391). مخاطرات محیطی. ترجمه: ابراهیم مقیمی و شاپور گودرزی نژاد، تهران: انتشارات سمت. بذرافشان، جواد؛ طولابینژاد، مهرشاد؛ طولابینژاد، میثم (1397). تحلیل فضایی تفاوتهای تابآوری در نواحی شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی(موردمطالعه: شهرستان پلدختر). پژوهشهای روستایی، شماره 1، صص 135-116. برقی، حمید؛ هاشمی، صدیقه و جعفری، نسرین (1396). سنجش تابآوری محیطی روستاهای در معرض خطر زلزله (مطالعة موردی: دهستان معجزات در شهرستان زنجان). مجلهپژوهشوبرنامهریزیروستایی، شماره 1، صص 97-81. پاشاپور، حجتاله؛ پوراکرمی، محمد (1396). سنجش ابعاد کالبدی تابآوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی(زلزله) مطالعه موردی منطقه 12 شهر تهران، فصلنامه مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، شماره 41، صص 1002-985. پاشانژادسیلاب، احسان؛ رفیعیان، مجتبی و پورطاهری، مهدی (1396). سنجش فضایی رابطۀ آسیبپذیری محیطی و ظرفیت تابآوری جامعۀ روستایی در استان آذربایجان شرقی، مجله پژوهش و برنامهریزی روستایی، شماره 6، صص 107-93. درابک، توماس ای و جرالد جی هواتمر (1383). مدیریت بحران اصول و راهنمای عملی دولتهای محلی، ترجمه: رضا پورخردمند. تهران: مرکز مطالعات و برنامهریزی شهری. رضایی، محمدرضا (1392) ارزیابی تابآوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی مطالعه موردی: زلزله محلههای شهر تهران، فصلنامه مدیریت بحران، شماره 3، صص 38-27. رفیعیان، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا؛ عسگری، علی؛ پرهیزکار، اکبر و شایان، سیاوش (1390). تبیین مفهومی تابآوری و شاخص سازی آن در مدیریت سوانح اجتماعمحور، مجله مدرس علوم انسانی، شماره 4، صص 41-19. سازمان مدیریت و برنامهریزی استانداری چهارمحال و بختیاری (1395). سالنامه آماری استان، جلد سرزمین و آبوهوا. سلمانی، محمد؛ کاظمی، نسرین؛ بدری، سیدعلی؛ مطوف، شریف (1395). شناسایی و تحلیل تأثیر متغیرها و شاخصهای تابآوری: شواهدی از شمال و شمال شرقی تهران، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، شماره 2، صص 22-1. صادقلو، طاهره؛ سجاسی، حمدالله (1393). بررسی رابطة زیست پذیری سکونتگاههای روستایی بر تابآوری روستائیان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوهتپه و پالیزان، دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره 6، صص 44-37. عنابستانی، علیاکبر؛ جوانشیری، مهدی؛ محمودی، حمیده؛ دربان آستانه، محمدرضا (1397). تحلیل فضایی سطح تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر مخاطرات محیطی (موردمطالعه: بخش مرکزی شهرستان فاروج)، مجله تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، دوره 5، شماره 1، صص 38-17. محمدرضا، فرزادبهتاش؛ کینژاد، محمدعلی؛ پیربابایی، محمدتقی؛ عسگری، علی (1392). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفههای تابآوری کلانشهر تبریز، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره ۳، صص 42-33. نوروزی، اصغر (1396). مبانی مدیریت بحران در نواحی روستایی. اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی. نوری، هدایتالله و سپهوند، فرخنده (1395). تحلیل تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله (موردمطالعه: دهستان شیروان، شهرستان بروجرد)، پژوهشهای روستایی، شماره 2، صص 285-272. نوری، هدایتالله و نوروزی، اصغر (1396). مبانی برنامهریزی محیطی برای توسعه پایدار روستایی. اصفهان: دانشگاه اصفهان. چاپ دوم. یگانه، بهروز؛ چراغی، مهدی؛ کریمپور، ناهید (1394). تابآوری خانوارهای روستایی در برابر خشکسالی (مطالعه موردی: دهستان ترجان، شهرستان سقز)، دومین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیطزیست پاک، همدان. Adger, W. Neil (200) Social and ecological resilience: are they related? Progress in Human Geography 24(3):347-364 Alca ´ntara-Ayala, Irasema (2002) Geomorphology, natural hazards, vulnerability and prevention of natural disasters in developing countries, Geomorphology 47, 107–124Arouri,A. Nguyen, C. Youssef, A.B (2012) Natural Disasters, Household Welfare, and Resilience: Evidence from Rural Vietnam. World Development, Volume 70, June 2015, Pages 59-77
Castree. Noel. Demerit, David. Liverman, Diand. Rhoal, Bruce (2009). Environmental Geography, WILEY-BLACKWEL.UK.
Cradock-Henry, N, A. Fountain, J. Buelow, F (2018) Transformations for Resilient Rural Futures: The Case of Kaik¯oura, Aotearoa-New Zealand, Sustainability 2018, 10, 1-19
Folke, C . Carpenter, S. R. Walker, B. Scheffer , M. Chapin, T. Rockström, J (2010) Resilience Thinking: Integrating Resilience, Adaptability and
Transformability, Ecology and Society 15(4):1-9.
Gunderson, Lance (2010) Ecological and Human Community Resilience in Response to Natural Disasters, Ecology and Society 15(2): 18.
Holling, C. S. (1973) Resilience and Stability of Ecological Systems, Annual Review of Ecology and Systematics, Vol. 4 (1973), pp. 1-23.
Hoshino, Satoshi (2017) Reconstruction of Rural Resilience and New Direction of Rural Planning, Japan-Korea, Rural Planning Seminar. P: 1-4.
HWANG, Shyh-Huei (2017) Resilience and Sustainability of Rural Areas A Case Study of the Indigenous Laiji Village, Rural Planning Seminar. P: 9-10.
Tanner, T. Lewis, D. Wrathall, D. Cradock-Henry, N. Huq, S. Lawless,C. Nawrotzki, R. Bronen, R Prasad, V. Rahman,M. Alaniz, R. King, K.McNamara, K. …(2015) Livelihood resilience: Preparing for sustainable transformations in the face of climate change, Nature Climate Change vol 1:23-26.
Schenker-Wicki, Andrea. Inauen, Matthias. Olivares, Maria (2010) Un mastered risks: From crisis to catastrophe An economic and management insight, Journal of Business Research 63, 337–346
World Bank (2014). Rural population, http://data. worldbank.org/ indicator/ SP .RUR. TOTL.Schouten,M, Vanderheide, M. Heijman (2009) resilience of social-ecological systems in European rural areas: theory and prospects, 113th EAAE seminar “the role of knowledge, innovation and human capital in multifunctional agriculture and territorial rural development”, Belgrade, Republic of Serbia, December 9-11.Sadeka,S. Reza,M, Mohamad,M. S (2013) Livelihood Vulnerability due to Disaster: Strategies for Building Disaster Resilient Livelihood, Conference: 2nd International Conference on Agricultural, Environment and Biological Sciences (ICAEBS'2013), At Pattaya, Thailand. P 128-133.Liao, Kuei-Hsien (2012) A Theory on Urban Resilience to Floods-A Basis for Alternative Planning Practices. Ecology and Society. 17(4). http://dx.doi.org/10.5751/ES-05231-170448.Mayunga, Joseph S. (2007) Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A capital-based approach, the summer academy for social vulnerability and resilience building, 22 – 28 July 2007, Munich, Germany, 1-16. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 769 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,460 |